Metin KILIÇ: "Başçiftlik’in çehresini Halıcılık değiştirdi."

E

ğitime ve hayatımıza kattığı değerlerle 2021 yılında aramızdan ayrılan, Samsun Başçiftlikliler Derneği Eski Başkanı, 43 yıllık eğitimci, değerli büyüğümüz Rahmetli Metin KILIÇ’ı rahmet ve özlemle bir kez daha anıyoruz. Metin KILIÇ’la 2013 yılında Basciftlik.net sitesi için Başçiftlik tarihine yolculuk yaptığımız "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin üçüncü ve son bölümünde; 1989 yerel seçimlerinden Başçiftlik'in ilçe olma serüvenine, halıcılığın bitmesiyle başlayan göçlerden gurbetteki Başçiftlik derneklerine, 1989'dan günümüze Başçiftlik'in sosyo-kültürel ve ekonomik değişimini konuştuk.

2 Eylül 2013 tarihinde Basciftlik.net sitesine yayınlanan "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin 3. (üçüncü) ve son bölümü sizlerle...

Hasan AÇIKEL : Metin Bey, 1986’da kurulan Başçiftlik Spor Kulübü ile başlayalım söyleşimizin 3. bölümüne.

Metin KILIÇ : Başçiftlik spor denilince benim aklıma gelen tek bir isim vardır, Tahsin DEMİR. Bir spor kulübü kurmak ve bunu tescillendirmek 80’li yılların son yarısında gündeme geldi. Tahsin DEMİR önderliğinde bir grup tarafından kurulmuş ve beden terbiyesi (il Gençlik ve Spor Müdürlüğüne) tescil yapılmıştır. Öncelikle kurulan futbol takımı komşu köy ve kasabalarla maçlar yapmış turnuvalar düzenlemiştir, daha sonra voleybol maçlarımızda olmuştur.

Hasan AÇIKEL : 1989 yerel seçimlerinde ihsan ŞEN Belediye Başkanlığına aday olmuyor, 1984’den 1989’a kadarki ihsan ŞEN dönemine dair kısaca neler söylersiniz?

Metin KILIÇ : Demokrasiye geçiş yılları her yerde olduğu gibi Başçiftlik’te de zor olmuştur. Değişik isimler atama yöntemi ile iş başına gelmiştir. ihsan ŞEN’li yıllar Başçiftlik’in değişim ve gelişim yıllarıdır. Halıcılık dolayısı ile köye bol para girmiş bu para köyü önce belde sonra ilçe yapmıştır görüntümüzü değiştirmiştir denilebilir.

Hasan AÇIKEL : 1989 seçimlerinde ihsan ŞEN’in aday olmamasının özel bir nedeni var mı?

Metin KILIÇ : Bu konuda bir şey söylemem mümkün değil. Her dönemde olduğu gibi o dönemde de kapalı kapılar arkasında konuşmalar olduğu kesin. Ancak bunlar ispatı mümkün olmayan şeylerdir konuşmak tekrar gündeme getirmek yanlış olur düşüncesindeyim.

Hasan AÇIKEL : 1989 yerel seçimlerinde Anavatan Partisi Adayı Ali KAPUSUZ Belediye Başkanı seçiliyor, devamını sizden dinleyelim.

Metin KILIÇ : Kurucu meclisin dağılmasından sonra kurulan partilerle seçime girilmiş Turgut ÖZAL başkanlığındaki ANAP iktidara gelmiştir. 1989'da yapılan yerel seçimde Başçiftlik’te Ali KAPUSUZ belediye başkanı oldu. Ancak görev süresini tamamlayamadı, çeşitli nedenlerle İç işleri bakanlığı tarafından görevden alındı.

Hasan AÇIKEL : Başçiftlik, Ali KAPUSUZ döneminde ilçe oldu değil mi?

Metin KILIÇ : Evet, Başçiftlik’in İlçe olması yolunda Ali KAPUSUZ’un büyük emeği vardır, bunu kimse inkar edemez. O’nun döneminde müracaat edilmiş, yoğun kulis faaliyetleri yürütülmüştür. Aklı eren gücü yeten herkes bu uğurda çaba sarf etmiştir. Samsun’da Rasim KAPUSUZ’un çalışmaları takdire şayandır. Her kim ne yaptı ise Başçiftlik için yapmıştır, emeği geçenlerden Allah razı olsun.

Hasan AÇIKEL : Metin bey, hep anlatılır ya hani Turgut ÖZAL Niksar’a Köklüce barajı açılışına geliyor, Başçiftlik'ten insanlar yollara düşüyor... Kimilerine göre İlçeliğe giden sürecin başlangıcı o karşılamadır. Detayları sizden öğrensek.

Metin KILIÇ : O olayları organize eden Başçiftlik’in akil insanlarıdır. Yazılan pankartlar ve atılan sloganlarla Başbakanın (Turgut ÖZAL) dikkati çekiliyor. Orada söz alınıyor. Bizi destekleyen Metin GÜRDERE (Tokat Milletvekili) ve Erkan YÜKSEl’in (Tokat Milletvekili) katkıları da inkâr edilemez. İçişleri Bakanlığına verilen dilekçenin altında Mehmet Zeki UZUN, Metin GÜRDERE, Talat SARGIN ve Erkan YÜKSEL’in imzaları var. Bunların hepsi de dönemin Tokat milletvekilleri, dilekçenin tarihi 07.12.1988’dir.

Hasan AÇIKEL : Siyasete ara verip 1989’da biten Halı festivallerinden sonra halıcılığın bir değerlendirmesini yapacak olsak neler söylersiniz?

Metin KILIÇ : 90’ lı yıllar halıcılığın duraklama yaşadığı yıllardır. Artık çırak bulmak imkansız derecede zordur. Artan maliyetler halı fiyatlarına yansımamıştır. Piyasada bir durgunluk, doygunluk yaşanmaktadır. Halı üreticileri ne yazık ki bir araya gelip kendi birliklerini oluşturamadılar. Ortaya bir standart konulmadığından piyasa başıboş bırakılmış, sahte tüccarlar, kalitesiz malzeme, hileli işçilik halıcılığın sonunu hazırlamış, Başçiftlik’te halı sektörü ölmüştür.

Burada unutmamak gerekir ki halıcılığın bu kadar hızlı yayılmasındaki en büyük etmenlerden biri de çevre köylerde çalışan Başçiftlikli öğretmenlerdir. Onlar çalıştıkları köylerde açtıkları tezgahlarda onlarca çırak çalıştırıp yüzlerce usta yetiştirmişlerdir.

Halıcılık zamanında köye çok bol para girişi oldu. Vatandaşın cebi ancak bu yıllarda para gördü. Bu parayla da Başçiftlik’in şehircilik alt yapısı oluştu. Barınabilecek evler bu para ile yapıldı. Eski yapılar yıkıldı yerine betonarme çok katlı evler dikildi. Evlerdeki çul çecim-kilim yerini halıya bıraktı, mobilya ile tanışıldı. Başçiftlik’in çehresini Halıcılık değiştirdi. Elbette hepsi bu kadar değil. Başçiftlik halıcılığı Karadeniz bölgesindeki ekonomiyi canlandırmış, binlerce aile halıcılıktan ekmek yiyerek durumunu düzeltmiştir.

Başçiftlik’te Karacaören’de ve yakın köylerde birçok kişi tüccar oldu. Marangozluk demircilik gibi sanayi canlandı.

Hasan AÇIKEL : Halıcılığın bitme noktasına gelmesi Başçiftlik’ten göçleri hızlandırdı diyebilir miyiz?

Metin KILIÇ : İnsan hayatını idame ettirebilmek için bir şeyler üretmek ürettiğini kazanca çevirmek zorundadır. Halıcılığın bitmesiyle Başçiftlik’in para muslukları kapanmıştır. Coğrafi konum ve iklim, tarımsal çalışmalara izin vermediğinden yetişen genç nesil büyük şehirlerde iş ve aş derdine düşmüştür. Ne yazık ki buda büyük göçü başlatmış, Başçiftlik insanı ekmeğinin peşinde gurbet ellere düşmüştür.

Hasan AÇIKEL : 1990’lardan sonra yönetime gelen siyasiler Başçiftlik'in ekonomisinin gelişime adına neleri eksik bıraktı ki, göçler hızlandı.

Metin KILIÇ : Halıcılık organize bir birlik altında toplanıp işvereniyle işçisiyle tüccarıyla malzemecisiyle koordine kurulamamıştır. Takipsiz bırakılmıştır. Siyasiler en azından 2 yıllık Meslek Yüksek okullarının açıldığı dönemde bile bir Halıcılık Meslek Yüksek Okulunu açamamışlardır. Tarım ve hayvancılık ihmal edilmiştir. Yaylalarımız, büyükbaş ve küçükbaş hayvancılığı için çok uygun olduğu halde desteklenmemiş, kaderine bırakılmıştır. 

Başçiftlik florasındaki çiçek çeşitliliğine hiçbir yerde rastlanmaz buna rağmen arıcılık ihmal edilmiş, balımız için patent alınmamıştır. Her türlü yürüyüş parkurlarına sahip ormanlarımız, kış sporuna uygun olan yaylalarımız değerlendirilmemiştir. Patates tarımı ihmal edilmiştir. Ormanlık bir alanda olmamıza gale deresinin köy içinden akmasına rağmen sulama suyu sıkıntısı çekiyoruz, kanaletlerle bu su araziye taşınamamıştır. İlk aklıma gelenler bunlar…

Hasan AÇIKEL : Siyaset demişken 1992 yerel seçimlerinde Refah Partisi Adayı Recep GÖKÇE’nin Belediye başkanlığına giden o soğuk kış günlerinde yaşanan sıcak seçim sürecine dair aklınıza gelenler.

Metin KILIÇ : Ali KAPUSUZ’un görevden alınmasından sonra boşalan bu makam için 1992’de ara seçim yapıldı seçimler çok ateşli geçti. Necmettin ERBAKAN ve Bülent ECEVİT Başçiftlik’te miting yaptılar. Heyecan içinde geçen seçimin galibi Refah Partisinin adayı Recep GÖKÇE oldu.

1992 Başçiftlik’te üç dönemi kapsayan Recep GÖKÇE’li yılların başlangıcıdır.

Hasan AÇIKEL : Recep GÖKÇE'li yıllar Başçiftlik’teki göçlerin hızını azalttı mı?

Metin KILIÇ : Bunu söylemek için elimizde istatistik bir veri olması lazım. Böyle bir veri var mı bilmiyorum, benim fikrim göçler azalmamış artarak devam etmiştir. Halen de devam etmektedir. Çünkü Başçiftlik göçünün nedeni siyasi değil ekonomiktir. İnsanlar doğduğu yerde aş, iş buluyorsa kalıyor yoksa ekmeğinin peşinde gurbet yollarına düşüyor.

Hasan AÇIKEL : Göçlerin sonucu gurbetteki Başçiftliklilerin buluşma noktaları Başçiftlik derneklerinden bahsedecek olursak

Metin KILIÇ : Memleket, insanın makro düzeydeki kimliğidir. Her ne kadar İstanbul, İzmir, Ankara Samsun da otursak ta biz hemşeriler köylüler birbirimizi çok iyi tanırız. Hastanede, pastanede, otobüste, durakta Selamın Aleyküm’le başlayan sıcak bir muhabbet “Hemşerim nerelisin” sorusuyla devam eder. Kimlerdensin? içinden mi köylüğünden mi? diye devam eder, bizi doğduğumuz yere kadar götürür. Gurbet kültürü içinde bizde örgütlendik, bugün İstanbul da samsun da Tokat ta Niksar da hemşerilerimizin buluştuğu kaynaştığı derneklerimiz var. Ferdi olarak yapamadığımız birçok şeyi dernekler vasıtası ile yapıyoruz.

Dernekçilik çok önemlidir. Şehirlerde hemşeri derneklerinin rolü de çok önemlidir. 90’lı yılların başına kadar kentlerde kişisel girişimlerle halledilmeyen pek çok sorun dernekler vasıtası ile halledilmekte ve çözüme kavuşturulmaktadır. Kişiler belki dikkate alınmayabilir ama bir şehrin derneği hiçbir zaman yok sayılamaz.

Hasan AÇIKEL : Başkanı olduğunuz Samsun Başçiftlikliler Derneğiyle devam edelim isterseniz.

Metin KILIÇ : Samsun Başçiftlikliler Derneği, önceki yıllarda SAMSUNLULAR GURUBU adı altında hemşerilerimize hizmet ederken 04.03.2010 tarihinde dernek statüsü kazanmıştır. Samsun da yaşayan her Başçiftlikli derneğimizin doğal üyesidir. 

Dernek merkezimiz; Mimar Sinan Mah.127. Sok. No:18 Atakum/SAMSUN adresinde olup, Tokat ilinin Samsun sınırları içinde faaliyet gösteren tek faal derneğiyiz. Dernek merkezimiz sadece Başçiftliklilere değil bütün Tokatlı hemşerilerimize açıktır. Fahri üye de kabul ediyoruz.

Hasan AÇIKEL : Samsunda kaç Başçiftlikli var ve bunun kaçıyla irtibatlısınız?

Metin KILIÇ : Takriben 150 civarında hemşerimiz var, bunun yanı sıra özellikle köylerden irtibat kuramadıklarımızın da mevcut olduğunu biliyoruz.

Hasan AÇIKEL : Başkanı olduğunuz Samsun Başçiftlikliler Derneğinin faaliyetleri nelerdir?

Metin KILIÇ : Dernek faaliyeti olarak Tokat ilinden ilimize gelen her bürokrata hoş geldin ziyareti yapıyor, çiçek götürüyoruz, aynı şekilde hastaneye gelen hemşerilerimizi ziyaret ediyor, kendilerine geçmiş olsun dileklerimizi sunuyoruz. İlin üst bürokratlarını yöneticilerini makamında ziyaret ediyor, onları derneğimizdeki etkinliklere davet ediyoruz, gelenlere ilçemizi tanıtıyoruz. Bu davetler neticesinde pek çok yönetici ve bürokrat derneğimizi ziyaret etmiştir.

 

Samsunda veya diğer il ve ilçelerde üyelerimizi ilgilendiren düğün-nişan-ölüm gibi haberleri mesaj yolu ile üyelerimize anında duyuruyoruz. Gerekirse toplu taşıma durumunda araç temin ediyoruz. Hemşeriler arasında ev ziyaretleri hanımların altın günleri gibi etkinlikler yapılıyor. Her yıl Şubat ayının ilk haftasında (Yarı yıl tatilinin içinde) Belediye düğün salonunda bir KEŞKEK GÜNÜMÜZ var. Bu yıl Allah izin verirse 3. sünü düzenleyeceğiz. Yine bu yıl ilkini yaptığımız ve geleneksel hale getirmeyi planladığımız KIR PİKNİĞİ kızılay kampında yapılmış ve çok muhteşem geçmiştir. Pikniğe katılan herkese dernek tarafından döner ayran ve pilav ikram edilmiştir.

 

Bütün bu faaliyetlerimiz Samsun yerel basınında ve yerel TV kanallarında geniş bir şekilde yer aldı. Başçiftlik’in adı duyuruldu, reklamı yapıldı. Biz Samsunda en etkin çalışan yerel derneklerden biriyiz.

 

Samsunda yerel yönetimin (il ve ilçe belediyelerinin) her etkinliğine davet ediliyoruz. Derneğimiz siyasi partilerin de ilgi odağı halindedir. AKP il ve ilçe başkanları, MHP İl başkanı ve yönetim kurulu, Atakum belediye başkanı Sayın Metin BURMA derneğimize nezaket ziyaretinde bulunmuşlardır.

Ayrıca Samsun milletvekilleri Sayın Çağatay KILIÇ, Ahmet YENİ, Önceki Bayındırlık ve İskan Bakanı Mustafa DEMİR, Gençlik ve Spor Bakanı Suat KILIÇ'ta derneğimizi ziyaret ederek bizleri onurlandırmışlardır. Katılım olursa sonbaharda bir doğu Karadeniz ve Gürcistan gezisi düzenlemeyi düşünüyoruz.

 

Sizin aracılığınızla Başçiftlikli yetkililerden de derneklerimize ilgi bekliyorum. Belediye Başkanımız ve Kaymakamımız henüz bizim derneğimize teşrif etmediler. Bizleri onurlandırmalarını en azından yılda bir kez yaptığımız KEŞKEK GÜNÜ veya KIR PİKNİĞİMİZE gelmelerini arzu ediyoruz. Bu bulunduğumuz il ve ilçelerde bizi daha güçlü kılar. Biz kendimizi ciddiye almazsak el hiç almaz. Belediye Protokolünde derneklerimizin bir yeri olmalıdır.

Hasan AÇIKEL : Metin Bey, 3 bölümlük söyleşimizin sonunda öncelikle bize zaman ayırdığınız teşekkür ederiz, son olarak neler söylemek istersiniz?

Metin KILIÇ : Sanal dünyada güvenilir bilgilerle Başçiftliklilere gönüllü hizmet veren BAŞÇİFTLİK.NET ekibine canı gönülden teşekkür ediyor, çalışmalarınızda başarılar diliyorum. 3 bölümlük Başçiftlik ile ilgili söyleşide benim penceremden gördüklerimi ve yaşadıklarımı anlattım. Eksik ve yanlış bilgide vermiş olabilirim. Kimseyi kırmak ve üzmek istemem, böyle bir durum oluştu ise kişilerin hoşgörüsüne sığınıyorum. Unutmamak gerekir ki bu bir söyleşi verilen cevaplarda benim penceremden görünenler. Yeni söyleşilerde buluşmak üzere sevgi ile kalın...

 Hasan AÇIKEL Tokattan.net

 Tokattan.net

 Basciftlik.net

Metin KILIÇ: "İhsan ŞEN’in başkanlık yıllarına Başçiftlik’in yükselme dönemi diyorum."

E

ğitime ve hayatımıza kattığı değerlerle 2021 yılında aramızdan ayrılan, Samsun Başçiftlikliler Derneği Eski Başkanı, 43 yıllık eğitimci, değerli büyüğümüz Rahmetli Metin KILIÇ’ı rahmet ve özlemle bir kez daha anıyoruz. Metin KILIÇ’la 2013 yılında Basciftlik.net sitesi için Başçiftlik tarihine yolculuk yaptığımız "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin ikinci bölümünde; Başçiftlik Ortaokulunun açılışında halıcılık serüvenine, 1970 ve 1980 darbesinden ilkinde sunuculuk yaptığı Halı festivallerine, Başçiftlik'in 1969 ile 1989 yılları arasındaki sosyo-kültürel değişimini konuştuk.

2 Eylül 2013 tarihinde Basciftlik.net sitesine yayınlanan "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin 2. (ikinci) bölümü sizlerle...

Hasan AÇIKEL : Metin Bey 1960’lı yıllara dair söyleşimizin 1. Bölümünde unuttuğumuz bir konu var. 1966 yılında dönemin Başbakanı Süleyman Demirel Almus Barajı açılışına geliyor. Başçiftlik köyünden bir ekip Niksar’da Demirel’e bir talep mektubu veriyor, devamını sizden dinleyelim.

Metin KILIÇ : Zamanın başbakanı Süleyman DEMİREL Almus barajını açmak üzere Tokat’a geldiğinde bunu fırsat bilen Başçiftlik ileri gelenleri örgütlenip Niksar’a da uğrayan DEMİREL’i karşılamaya gitmişler. Yazdıkları bir mektubu DEMİREL’e vererek kendisinden yol, su ve elektrik bunun yanında köye birde Ortaokul açılmasını istemişler. Mustafa GÜLER, İsa ŞEN ve o zaman herkese sonsuz teşekkürler. Ben o okuldan mezun oldum..

Hasan AÇIKEL : 1968 İhsan ŞEN Belediye Başkanı seçiliyor. Ama Başçiftlik’te geçim tarım, hayvancılık ve gurbete çalışmaya gidenlerin kazandıklarından sağlanıyor. 1970 Başçiftlik ekonomisi desek ilave ne söylersiniz.

Metin KILIÇ : 1970’li yıllar sadece Başçiftlik’in değil Türkiye’nin zor yılları. Kuyrukların yoklukların olduğu yıllar. Köylerin büyük bir bölümünde elektrik, yol ve su yok. İnsanların geliri yok, çalışacak iş sahası yok. Sanıyorum yerel yönetimlere bütçeden ayrılan para da bir hayli azdı ki onlarında eli kolu bağlı. 1960’lı yılların son yarısında Almanya işçi göçü başladı. 1970’li yıllarda bu azaldı. Başçiftlik’te de İhsan ŞEN önderliğinde bir kalkınma kooperatifi kurularak Almanya'ya işçi gönderme çalışmalarına başlandı. Birkaç kişinin de bu kooperatif sayesinde Almanya'ya gittiğini biliyorum.

Hasan AÇIKEL : Metin Bey, 1971’deki yoklukta halıcılık fikri kimden çıkıyor?

Metin KILIÇ : Halıcılık fikrinin temelleri Tokattaki bir yol hikayesinden sonra başlıyor. Vali Yusuf YAKUPOĞLU sanıyorum. Halıcılık fikrini ilk ortaya atan O. Babamdan ve o günün büyüklerinden dinlediklerim bunlar.

Hasan AÇIKEL : Halıcılık için bir kurs açılıyor, Tokat'a Başçiftlik'ten 40 kız kursiyer olarak gidiyor.

Metin KILIÇ : Başçiftlik’in kaderi yoksullukla yoğrulmuş. Halıcılığın temelinden önce o yıllara bir dönmek lazım. O zamanki köyün durumuna bir göz atacak olursak; ekili dikili alan yok, arazi engebeli ekime dikime uygun değil ayrıca verimsiz, %90’ı kıraç, iklim uygun değil 8 ay kış 4 ay yaz, sanayi ve ticaret yok, bizi büyükşehirlere bağlayan yol da yok. Bu nedenle her şey ateş pahası. Gücü kuvveti yerinde olan erkeklerin %90’ı GURBET KUŞU, kışın İstanbul’da amale…

Halk ne yapacak? Buna çözüm arayan Belediye Başkanı İhsan ŞEN’e zamanın valisi Yusuf YAKUPOĞLU bir öneride bulunur. 

Başkan yoksulluğu önlemek için insanlara iş ve aş temin etmek lazım… köydeki her aileden bana 40 kız çocuğu getir, bunlara halıcılık öğretelim, halı dokuyarak ailelerine ekonomik bir katkıda bulunurlar. 

der. Teklif İhsan ŞEN’in aklına yatar ama kızlarını okula bile göndermekten imtina eden Başçiftlik’ten 40 kız nasıl bulunacak, babaları nasıl razı edilecek.

Hasan AÇIKEL : Peki sonra 40 kursiyer kız bulunuyor değil mi?

Metin KILIÇ : O kalkınma gönüllüsü 40 kız bulunur. (Bunlardan biride benim ablam) kızların başına bekçi olarak Karagızın kör, aşçı olarak da Nurittin’in karısı tutularak Tokat’a gönderilen kızlar, bir sene sonra halı ustası olarak köye dönerler. Bunların öncülüğünde başlayan halıcılık faaliyeti 1971 yılından sonra büyük bir ivme kazanarak çevreye dağılmış, yakın vilayetlerde ve bölgede büyük bir iktisadi potansiyel oluşturmuştur. Başçiftlik merkezdeki tezgâh sayısı 1970’li yılların ortasında 1200'ün üzerindedir. Başçiftlik’te ilk halı dokuyan müteşebbis Asım YILDIZ dır.

Hasan AÇIKEL : Siz o dönemde Başçiftlik'te değil, öğretmen okulundasınız.

Metin KILIÇ : Elbette, ben Öğretmen okulunu parasız yatılı okudum, ama bütün tatillerim Başçiftlik’te geçmiştir. Aynı zamanda o kızlardan biri de benim ablam, babam da belediyede encümen. Babamın terzi dükkanını siz hatırlamazsınız ama hatırlayanlar bilir, siyasetin şekillendiği, güncel olayların konuşulduğu, köy halkının toplandığı bir mekan. Benim çocukluğum ve gençliğim o mekanda geçti.

Hasan AÇIKEL : Metin bey siyaset derken, halıcılığa ara verelim. 1977 yerel seçimlerinde İhsan ŞEN Belediye Başkanlığını kaybediyor, Cemal BAYRAM seçiliyor.

Metin KILIÇ : Lakabıyla Garacamal Cemal amca bizim komşumuzdu, sert mizaçlı, otoriter bir adamdı. Nur içinde yatsın. Bilindiği gibi Başçiftlik’te mahalle, sülale çekişmesi öteden beri var olagelmiştir. Aşağı mahalle, yukarı mahalle ve halkın isteğiyle Cemal BAYRAM Niksar’dan getirildi ve reis seçildi. Kendisi bir dönem başarılı bir şekilde başkanlık yaptı. İhsan ŞEN’in elinden reisliği almak kolay bir iş değildi. Karşısına sevilen karizmatik bir adayın çıkartılması gerekiyordu. Öylede oldu. Ama sağlık sorunları çeken (böbrek yetmezliği) olan bir abimizdi. Bir dönem ancak dayanabildi.

Hasan AÇIKEL : 1977 yerel seçimleriyle Belediye Başkanlığını seçilen Cemal BAYRAM’ın Başçiftlik için en büyük icraatı sizce nedir?

Metin KILIÇ : Bir toplumu idare edenler o toplumun kaymağıdır. Halkın seçtiği kişilerdir, saygımız var. Bütün başkanlarımızın Başçiftlik’e elbette katkıları olmuştur. Düzenli bir geliri akarı olmayan belediyelerde takdir edersiniz ki iş yapmakta zordur. Cemal BAYRAM’ın en büyük icraatı bence komşu köylerle aramızda oluşan husumetlerin giderilmesinde, arabuluculuk ve hukuki mücadelede olmuştur. Kendisini saygı ile anıyoruz.

Hasan AÇIKEL : Metin Bey, 1970’lerde bir yaylaların ayrılma muhabbetti var, hatta manisi var “Ayırdı yaylaları” diye biten.

Metin KILIÇ : Aşağı yayla bizim ilk yaylalarımızdandır. Buraya sadece belli aileler gidiyor, çok geniş yaylaklarda onların koyunları, malları otlanıyordu. Orta yayla ise aşağı yaylaya göre otlakları daha az olan ve tez kuruyan bir yayla idi. Kimse kimsenin yaylasında da koyun otlatamazdı, bu kuralı koyan koymuş. Yaylaların ayrılmasının ana sebebi bence mahalle olayından kaynaklanır. Pöğnek adı verilen koyun sürülerinin aynı sülale ve şahıslara ait olması, yaylak durumunun hayvan sayısına yetersizliği, daha verimli ve otlu yaylaların güdülme ihtiyacı gibi şeyler.

Hasan AÇIKEL : 1980 darbe oluyor, askeri yönetim Cemal BAYRAM Belediye başkanlığından alınıyor. Yerine Kazım KOÇ atanıyor. Kazım KOÇ döneminde Başçiftlik.

Metin KILIÇ : 1980 ihtilalinden sonra biliyorsunuz bütün başkanlar görevden alındı. İhtilal Hükumetinin gösterdiği kişilere başkanlık verildi. Yani başkanlıklara atama yapıldı. Samukgil sülalesinden bir asker emeklisi Kazım KOÇ Belediye başkanı olarak atandı. 

Kazım KOÇ dönemi ülkenin de durumu nedeniyle biraz sıkıntılı geçti. Darbe demokrasinin kesintiye uğramasıdır. Seçilmişlerin yerine atanmışlar. Tabi bu atanmışlarda doğal olarak halkın değil kendini atayanların isteklerini yerine getirir. Darbe yönetimlerinde demokrasi ve anayasal hak ve özgürlükler rafa kalktığı için kimse haktan hukuktan bahsedemez. Kazım KOÇ döneminde her ne kadar çok büyük haksızlıklar hukuksuzluklar oldu, denemezse de çok iyi geçtiği de söylenemez. Sadece resmi yazışmalar düzeyinde belediye idare edilmiştir, hepsi o kadar.

Hasan AÇIKEL : Hem 1970 hem de 1980 darbesinde Başçiftlik dersek.

Metin KILIÇ : Türkiye’de 70’li yıllar sağ sol çatışması ile geçmiştir. Bu yüzden ülkemizin kayıp yıllardır. Yakın çevremizde çıkan Fatsa olayları, THKP ve TİKKO’nun karadeniz yapılanması, Kızıldere olayları bir bütün olarak incelendiğinde yakınınızda olan olaylardan etkilenmemeniz mümkün değil.

Hasan AÇIKEL : Başçiftlik'te bu olaylara karışan, bundan yargılanan oldu mu?

Metin KILIÇ : 1980 öncesi Başçiftlik’te faaliyet gösteren sol bir görüşlü bir dernek yoktur, Ülkü ocakları vardır. Ben de ülkü ocaklarının kurucularından biriyim. İhtilal döneminde Amasya’da öğretmendim. Derneğimiz kapatıldı, fakat dernek faaliyetleri için yargılanan ceza alan hiçbir arkadaşım olmadı. Başçiftlik ülkü Ocakları konusu suç teşkil eden hiçbir hareketin içinde olmamıştır.

Hasan AÇIKEL : Kazım KOÇ dönemi 1983 sona eriyor, Remzi BOLAT geliyor bu süreci anlatır mısınız?

Metin KILIÇ : Remzi BOLAT da seçilmiş biri değil ihtilal yönetiminin atadığı belediye başkanlarından birisidir. Asker emeklisidir, arkasında ihtilal yönetimi olduğu için verdiği emir ve direktifleri onu atayan güçten almıştır.

Hasan AÇIKEL : 1984 de yerel seçimler yapılıyor, İhsan ŞEN tekrar Belediye Başkanı seçiliyor.

Metin KILIÇ : İhtilal dönemi bir kaos ve boşluk dönemi olarak geçmiştir. Başçiftlik’in otoriter ve çalışkan bir başkana ihtiyacı vardır. Buda 2. dönem başkanlık yapmış herkes tarafından sevilen sayılan İhsan ŞEN'den başkası olamaz. Halkın bu yönde bir arzusunun olduğu kesin seçilmesi de bunu göstergesidir. İhtilalden sonra yapılan ilk demokrasiye dönüş seçimlerinin galibi İhsan ŞEN olmuş. Başçiftlik’te İhsan ŞEN’li yıllar yeniden başlamıştır.

Hasan AÇIKEL : 1984 yılı 1. halı ve spor festivali sunuculuğuna giden süreçte festival fikri nereden çıktı ? O günlere dair aklınızda kalanlar.

Metin KILIÇ : Ben o yıllarda tatillerimin tamamını Başçiftlik’te geçiriyordum. Festival fikri nereden çıktı nasıl gelişti bilmiyorum. Belediyeden verilen bir ilanla Başçiftlikli memurlar olarak ortaokulun salonunda toplandık, reis (İhsan ŞEN) bir konuşma yaptı. Festival fikrini ortaya koydu, saatlerce tartışıldı ve karar kılındı. Daha sonra etkinlikler için komiteler oluşturuldu. Bizde sunucu olarak seçildik. Daha sonra birkaç toplantımız daha oldu.

Hasan AÇIKEL : 1984 yılı 1. halı ve spor Festivale katılanlar, dönemin Tokat valisi Recep YAZICIOĞLU, sanatçılar Mihrican BAHAR ve Murat AKKAYA… bizim aklımıza gelen davetliler, diğerlerini hatırladığınız kadarıyla paylaşır mısınız?

Metin KILIÇ : Sayın valimizin annesi ve babası da gelmişlerdi. Sadece yöresel sanatçılar değil Canan BAŞKAYA, Fatma EĞİLMEZ gibi THM sanatçılarının yanı sıra Kırkpınar’ın büyük pehlivanları da davet edildi. Türkiye’nin çok namlı pehlivanları Başçiftlik er meydanında uzun yıllar kozlarını paylaşmışlardır. Başçiftlik güreşlerine katılan ünlü pehlivanlardan bazıları: Fevzi ŞEKER, Reşit KARABACAK, Recep KILIÇ, Servet AYDEMİR, Mehmet UZUN, Sebahattin ÖZTÜRK, Zekeriya GÜÇLÜ ve adı şu anda aklıma gelmeyen pek çok ünlü pehlivan… Festivalimiz Türkiye çapında bir üne kavuştu. Daha sonra da pek çok ünlü sanatçı yöre halkına konserler verdi.

Hasan AÇIKEL : 1984 yılı 1. Halı ve Spor Festivalini biz cumhuriyet meydanına serilmiş halıları gösteren resimle hatırlıyoruz, halıcılığa ve Başçiftlik’e katkısı ne oldu?

Metin KILIÇ : 70 ve 80’li yıllar Başçiftlikli’nin yoksulluk zincirlerini kırıp refah ve medeniyete tanıştığı, sosyalleşip kapılarını sonuna kadar dışarı açtığı yıllardır. Halıcılık sayesinde artık herkesin cebinde tomarla para vardır. Geceleri sokakları halı dokuyan kızların kirkit ve türkü sesleri doldururken gündüzleri çevre il ve ilçelerden gelen çırak minibüsleri meydanlarda durmaktadır. Cıvıl cıvıldır Başçiftlik. Bu yıllar evde, okulda, sokakta, kahvede halı ve çıraktan başka bir şeyin konuşulmadığı zirve yıllarımızdır. Ben İhsan ŞEN’in başkanlık yıllarına Başçiftlik’in yükselme dönemi diyorum.

 

1980 de ihtilal olmuş. Ülkede her şeyin durağanlaştığı bir dönemde 100 yıllardır yapılan geleneksel festivallerinin dışında yöresel bir etkinlik yok denecek kadar az iken köyümüzde panayır ağırlıklı bir festival düzenlenmesi o dönemde kültür bakımından nerelere yükseldiğimizin bir göstergesidir…

 

1984 öncesinde de köyümüzde çevre köylerin katıldığı panayır türü eğlenceler ve güreşler düzenlenmiştir. Ancak 1984’teki Festival içinde kültür, halıcılık ve güreş dahil birçok spor dalının olduğu yarışmaların yapıldığı, organize bir hareket. Bölgenin etkilendiği kültürel bir eylemdir.

 

Daha ne olsun. Hasan bey, bu Festivalden sonra Karadeniz'in her yerinde Başçiftlik konuşulur oldu. Festivalimiz yerel ve ulusal basında geniş bir şekilde yer aldı. Tanıtımımız reklamımız yapıldı bize şan ve şeref verdi. Büyük bir organizasyondan alnımızın akı ile çıktık. Sonraki yıllarda Başçiftlikli’nin gittiği her köy ve ilçede kolay çırak bulmasında, yapılan bu festivallerin bıraktığı olumlu etkinin rolü çok büyük olmuştur.

Hasan AÇIKEL : 1984’de başlayan Halı festivalleri 1989’da neden bitti?

Metin KILIÇ : Yapılan festivallerin getirisi ve götürüsü her dönemde tartışılmıştır. Yapılan harcamalar, pehlivanlara ödenen paralar, gelen konuklara yapılan ikramlar belediye bütçesine elbette hatırı sayılır bir yük getirmiştir. Ancak Başçiftlik imajına kattığı artı değer, trilyonlarla elde edemeyeceğimiz bir değerdir. 

Zor bir dönemde başlayan bu güzel hareket daha sonra gelen başkanlar tarafından desteklense idi, şimdi bizi dünyaya tanıtan uluslararası düzeyde bir etkinliğin sahibi olurduk. Ne yazık ki Festivalimizi Kültür Bakanlığına tescil ettirip geleneksel hale getiremedik…

"Dünden Bugüne Başçiftlik" 3. Bölümde;

* 1989 yerel seçimleri

* 1990‘de Başçiftlik’te halıcılık

* 1990’da Başçiftlik’in ilçe olma serüveni

* 1990’lardan sonra hızlanan Başçiftlik’ten göçler

* 1992 yerel seçimleri

* Gurbetteki Başçiftliklilerin buluşma noktaları Başçiftlik Dernekleri

* Ve Samsun’daki Başçiftlikliler…

 Hasan AÇIKEL Tokattan.net

 Tokattan.net

 Basciftlik.net

Metin KILIÇ: "TV yoktu ama daha özgür, daha mutluyduk."

E

ğitime ve hayatımıza kattığı değerlerle 2021 yılında aramızdan ayrılan, Samsun Başçiftlikliler Derneği Eski Başkanı, 43 yıllık eğitimci, değerli büyüğümüz Rahmetli Metin KILIÇ’ı rahmet ve özlemle bir kez daha anıyoruz. Metin KILIÇ’la 2013 yılında Basciftlik.net sitesi için Başçiftlik tarihine yolculuk yaptığımız "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşini tekrar yayınlıyoruz. 1960 ile 1970 yılları arasını konuştuğumuz söyleşinin 1. bölümü sizlerle...

2 Eylül 2013 tarihinde Basciftlik.net sitesine yayınlanan "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin ilk bölümü sizlerle...

Hasan AÇIKEL : Metin Bey ilk olarak sizi tanıyalım...

Metin KILIÇ : Nüfus cüzdanımda yazdığına göre 1955 yılında doğmuşum. Anama ben ne zaman doğdum diye sorduğumda “Ne biliyim oğlum ben dokuz çocuk doğurdum” diyor. Babam Aşağı mahalleden Mençükgillerden Memet efendinin oğlu Terzi Ahmet, Annem külekçiler den (Goca Hasan’ın kızı Halise). 

Çocukluğumun tamamı Başçiftlik’te geçti. İbil oynadım, öküz güttüm, cücül topladım. Akranlarım gibi kendi oyuncaklarımın tamamını kendim yaptım. Ancak Başçiftlik’te çocuk olmak aileye yardımcı olmaktır. Çünkü ailenin ufak tefek işleri hep çocuklar tarafından görülür. Bizde gücümüz yettiği kadar el attık. 

İlkokul, ortaokul Başçiftlik’te. Ardından Perşembe öğretmen okulu, Ankara İktisadi Ticari İlimler Akademisi ve Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi bölümü, Eskişehir Açık Öğretim Fakültesi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü de Yüksek Lisans falan derken (çift dikiş attığım yılları saymazsak) tam 20 yılım öğrencilikle geçti. Ağrı, Amasya, Sivas, Çorum ve Suudi Arabistan olmak üzere eğitimin her kademesinde öğretmen, müdür, Halk Eğitim Müdürü, müfettişlik gibi görevlerde bulundum. Dile kolay tam 36 yıl… 

Hac görevimi yaptım, Allah herkese nasip etsin. Eşim Taşovalı. iki oğlum var, biri öğretmen diğeri tıbbi mümessil. Şu anda emekliyim. Samsun Atakum da oturuyorum. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesine bağlı bir kurumda koordinatör müdürlük ve Samsun Başçiftlikliler Derneği başkanlığını yürütüyorum…

Hasan AÇIKEL : Başçiftlik’te 1960’larda çocuk olmak, o günlerden bahsetsek biraz.

Metin KILIÇ : Çocukluk yıllarımın Başçiftlik'i unutamam… Okuduğum İlkokulun arkasında mezarlığın karşısında duran saltaşı. Çevresi boş ve yeşillik bir alandı, kenarından geçen Güllük deresinin suyu da çevreye ayrı bir güzellik verirdi. Güz mevsiminde burada mahalle kadınlarının yıkadığı zahireler, yünler serilen çullarda kurumayı beklerken yaşlı kadınlar yada çocukluklar da ellerinde çubuklarla sergiye konan kuşları kovalarlardı. Hal binası ve çevresi uzun yıllar köy çocuklarının en eğlenceli oyun mekanlarından biri olmuştur. O devasa duvarların üzerinde gezdiğinizi taş odalarında saklambaç oynadığımızı hiçbir zaman unutamam…

Hasan AÇIKEL : İlkokulun arkasındaki mezarlık derken şuanda düğün salonunda bulunduğu park değil mi?

Metin KILIÇ : Aynen öyle. Daha sonra burası ağaçlandırıldı, zaman içinde de değişik çalışmalar yapıldı. O yıllarda biz çocukların her mahallede ayrı oyun alanları vardı. Mahallecilik duygusu hakimdi. Şimdiki gibi elektrik, su yoktu, TV yoktu ama daha özgür, daha mutluyduk…

Hasan AÇIKEL : 1968 de 13 yaşındasınız Başçiftlik köyü kasaba oluyor, İhsan ŞEN belediye başkanı oluyor, hatırladığınız kadarıyla dönemin siyasi ortamı nasıldı?

Metin KILIÇ : Muhtariyetten beldeliğe geçiş Başçiftlik’te çok coşkulu yaşandı. Belde olma kararı çıktıktan sonra İhsan ŞEN ve (lakabıyla) Kara Osman’ın oğlu Osman KAYA iki aday olarak yarışa girdiler. Keşke TV veya diğer kayıt araçları o dönemde de böyle yaygın olsaydı da görebilseydik. Yoğun bir propaganda döneminden sonra ezici çoğunlukla (Kargacı) İhsan ŞEN başkan oldu. Büyük coşku ile kutlandı babam rahmetli de encümen idi, bu vesileyle bizim coşkumuz daha fazlaydı. Malum o yıllarda Demokrat Parti ve Halk Partisi çekişmesi had safhadaydı kahvelerin bile ayrı olduğu söylenir. İhsan ŞEN sadece kendisine oy verenlerin değil Başçiftlik’in başkanı olarak herkesi kucakladı ve ayırımı giderdi. Onun karizmatik bir liderliği vardı… 

Hasan AÇIKEL : 1968 de, dönemin Cumhuriyet gazetesinde ihsan ŞEN için partilerin ortak adayı diye ifade ediliyor.

Metin KILIÇ : Hayır. Bağımsız belediye başkanı adayıydı, diye hatırlıyorum. Rakipsiz de değildi. Osman KAYA ile seçime girdiler şeklinde hatırlıyorum. Yanılıyor da olabilirim. İhsan ŞEN’i belediye başkanlığı için Başçiftlik’e davet eden ekibin içinde babamım olduğunu biliyorum. Osman KAYA, Başçiftlik’in eski muhtarlarından biridir, sanıyorum. Zeker amcadan sonra muhtarlık yapmış. Acaba ikinci seçim midir? onu da tam olarak bilmiyorum. Biz o zamanlar siyasi düşünecek yaşta değildik. Yalnız ikisi arasında bir çekişmenin olduğu ve başkanlığı İhsan ŞEN’in aldığı kesin. İlk seçimde ihsan bey tek aday olup ikinci seçimde de yarışmış olabilirler. Benim anımsadıklarım bunlar…

* Site notu: 1968 seçimlerinde Adalet Partisi Adayı Osman KAYA ile Bağımsız aday İhsan ŞEN arasında geçmiş olup, 1973 seçimlerine İhsan ŞEN tek aday olarak seçime girmiştir. 

Hasan AÇIKEL : Başçiftlik'te İhsan ŞEN'li yıllar, aklınıza gelenler.

Metin KILIÇ : Başçiftlik’in bugünkü şehir kimliğini sağlayan, bizi köylükten çıkartıp önce belde daha sonrada şehir yapan, kültürel miras İhsan ŞEN’le başlayan dokunun günümüze yansıyan ürünüdür, diye düşünüyorum. O’nun, o yıllarda yaptığı yenileşme hareketini günümüzde gerçekleştirecek bir lider tanımıyorum, desem daha yerinde olur. O liderliği ile kılık kıyafetten alında, mimari, yapı çevre, şehirleşme ve aklınıza gelen pek çok alanda  ufkumuzu açmış, bizi İskersür'ün önde gelen bir ilçesi yapmıştır. Başçiftlikli ona çok şey borçludur diye düşünüyorum. 

Hasan AÇIKEL : Yıl 1969, Başçiftlik, Karacaören ve Hatipli halkı toplanıp “Yol isteriz.” diye protesto için yürüyor, devamını sizden dinleyelim.

Metin KILIÇ : Genç ve dinamik belediye başkanını İhsan ŞEN’in yol, su  ve okul konusunda yetkili mercileri hiç durmadan rahatsız etmesi ve üst makamlara verdiği dilekçeler, il ve ilçe yetkililerinin dikkatini Başçiftlik üzerine çekmeye yetmişti.  Ama devlet, Başçiftlik konusunda bir türlü harekete geçmiyor yeterli yardım ve destek bir türlü gelmiyordu. 

Kamuoyunun ve yetkililerin dikkatini Başçiftlik üzerine çekmek için ses getirici bir olay bir eylem gerekiyordu. Bu konuda belediyede hiç durmadan toplantılar yapılıyor akıl önderlerinin fikirleri alınıyor çare aranıyordu. Ortaokul İngilizce öğretmeni (Manisalı) Abdulkadir ÇAĞLAYAN’ın babasının önerisiyle ilçe ve ilde bir yürüyüş düzenlenmesi, bu yürüyüşe Başçiftlik halkından en az 50-100 kişinin katılması fikri uygun görüldü. Pankartlar hazırlanarak köyden kamyonlara doldurulan insanlar Niksar’a taşındı. Kireç köprüde onlarca kişinin katılımıyla saat 9.00 da başlayan devletin ilgisizliğini protesto yürüyüşü, ana yollardan geçerek hükümet meydanında son buldu. Ellerde yol isteyen okul isteyen devletten ilgi bekleyen pankartlar taşınıyor. Fakat hiçbir siyasi slogan atılmıyordu. Kalabalık hükümetin önüne gelince Atatürk heykeline bir çelenk konuldu. Çevrede toplanan meraklı kalabalığa İhsan ŞEN bir konuşma yaptı. Bu konuşmasında özetle; Başçiftlik’in sorunları anlatıldı, isteklerini içeren bir dilekçe kaymakamlığa verildi. Yürüyüş çok etkili olmuş, Niksar da yer yerinden oynamıştı. 

Hasan AÇIKEL : Dönemin Cumhuriyet gazetesinde yer alan haberde Tokat’a kadar yüründüğü ve tutuklamaların olduğu yazıyordu.

Metin KILIÇ : Doğrudur, önderler Tokat’a gidilmesini aynı yürüyüşün burada da yapılmasını önerdiler. Kamyonlara doldurulan insanlar bu sefer Tokat yollarındaydı. Tokat'taki protesto yürüyüşü saat 14:00 gibi stadyumun önünden başladı. Ayağında çamurlu kara lastikleri, başlarında şapkaları, ellerinde pankartları, yırtık pırtık elbiseleriyle sırtlarında ekmek centeleri her halinden yoksulluk ve köylülükleriyle belli olan bu insanlar Tokatlıların hiç alışık olmadığı bir şekilde caddeleri doldurmuş, bir sel gibi akıyor. Ellerinde taşıdıkları pankartlarla yol, su ve okul isteklerini diye getiriyor. İnsanca yaşama isteklerini yetkililere Tokat halkına duyurmaya çalışıyorlardı.

Tokat bu yürüyüşe hazırlıksız yakalandı, Hükumet erkanı devletin resmi kolluk kuvvetleri polis ve jandarma teşkilatı haberdar edildi ama insanlar kararını vermişti bir kere. Artık bu yürüyüşü durdurmaya hiç kimsenin gücü yetmezdi. Sessizce Yürüyen Başçiftliklilerin etrafı meraklı insanlarca sarılmış Tokat halkı yürüyüşe destek vermişti, yol boyunca pencerelere dökülen tokatlılar yürüyüşçüleri alkışlıyor “yaşa varol” sesleri yükseliyordu. Yürüyüşçüler Hükumet meydanına geldiklerinde etrafı onlarca polis ve yüzlerce asker tarafından sarılmıştı.  Şevket çavuş ve Terzi Ahmet toplanan halka bir konuşma yaparak yetkililere seslerini duyurmak istediler ama jandarma buna müsaade etmedi. Bütün yürüyüşçüler apar topar toplanarak gözaltına alındı. Meraklı halk da meydandan uzaklaştırıldı.

O yıllarda hiç alışık olunmayan bu yürüyüş ülke çapında ilgi gördü ve resmi gündemin tam ortasına bir bomba gibi düştü. Yerel ve ulusal basın olaya olağanüstü ilgi göstermişti. Vali bir açıklama yaparak köylülerin isteklerin dikkate alınacağını Başçiftlik-Niksar yolunun acilen yapılacağının sözünü hemen o gün orada verdi.

Yürüyüşe katılanların tamamı değil ama organize komitesinde bulunanlar kanunsuz nümayiş gerekçesiyle gözaltına alınarak tutuklandılar. O gün tutuklananların ve bir hafta hapis yatanların biriside babam Ahmet KILIÇ idi.

"Dünden Bugüne Başçiftlik" 2. Bölümde;

* 1966'daki Başçiftlik Ortaokulunun açılış hikâyesi

* 1970'de başlayan Başçiftlik halıcılık serüveni

* 1970'de Yaylaların ayrılması

* 1977 yerel seçimlerinde Belediye Başkanlığına Cemal BAYRAM’ın seçilmesi

* 1970 ve 1980 darbelerinde Başçiftlik

* 1984 ilki yapılan 1989 da biten Halı festivalleri... 

 Hasan AÇIKEL Tokattan.net

 Tokattan.net

 Basciftlik.net

Bir Ustanın Anısına "Çakır Usta"

B

ir kişinin hayatı, aslında bir şehrin, bir toplumun ve o toplumun kültürünün hikayesidir. 1993 yılında vefat ettiğinde geriye, "Müdür Beyin Yeşil Kürkü" ve "Abum Abum" türküleri başta olmak üzere hem türkü, hem öykü, hem de fıkra olarak çok sayıda eser bırakan büyük ustayı tanıtmak için Facebook'ta “ÇAKIR USTA VE OĞULLARI SAYFASI”  adıyla bir grup kuran Çakır Usta’nın torunu Kemal KAYA ile dedesi Çakır Usta ve yaşadığı döneme dair bir söyleşi yaptık...

Reşadiye yöresinin en önemli folklor potansiyelini oluşturan köylerin başında Büşürüm gelir. Reşadiye folklorunun büyük ismi Çakır Usta bu köydendir. Çakır Usta, hem sanatkâr kişiliği, meddahları andıran mukallitliği, hoş sohbeti, iyi birer usta olan çocuklarıyla unutulmayanlar arasındaki yerini almıştır.

1993 yılında öldüğünde geriye, hem türkü, hem öykü, hem de fıkra olarak çok sayıda eser bırakan büyük ustayı tanıtmak için Facebook'ta “ÇAKIR USTA VE OĞULLARI SAYFASI ” açan Çakır Usta’nın torunu Kemal KAYA ile dedesi Çakır Usta ve yaşadığı döneme dair yaptığımız söyleşi sizlerle...

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, öncelikle sizi tanıyalım kısaca…

Kemal KAYA : Çakır Usta'nın torunuyum, Saffet KAYA'nın oğluyum. 1975 Tokat, Reşadiye’de doğdum. İlk ve ortaokulu Büşürüm’de, lise Reşadiye Endüstri Meslek Lisesinde okudum. Eskişehir A.Ö.F. Kamu Yönetimi lisans bölümü mezunuyum. Şimdilerde bir fabrikada teknisyen olarak çalışıyorum.

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, sözü uzatmadan dedeniz Çakır Usta'yı sorsak size…

Kemal KAYA : Kısaca tanıtmamı isterseniz bence tek kelimeyle "Adamdı" O derim...1910 - 1993 arasında Tokat, Reşadiye, Büşürüm'de yaşamış. Çok küçük yaşlardan beri karadeniz yöresinde, özellikle; Tokat ilçeleri ve köyleri, Başçiftlik, Bereketli, Bozcalı,  İskefsür köyleri, Ordu, Aybastı yöresinde mehterlik yapmıştır. Çaldığı ezgiler ve yakışıklılığıyla tüm yörenin aranılan zurnacısı olmuştur Çakır Usta. Sanatının yanı sıra edebi ve nükteliği bir kişiliği de sahiptir, Çakır Usta. Gerek güzel zurna çalması gerekse hoş sohbetiyle tüm yörede sevilen ve aranılan bir mehterdir. Dini bilgisiyle de imamlara taş çıkartırmış eyvallah:) O, gelmeyince gelin gitmek istemezmiş genç kızlar. Düğün tarihlerini çakır ustanın programına göre ayarlarlarmış.

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, dedeniz Çakır Usta ismi nerden gelir asıl adı Kamil KAYA bildiğimiz kadarıyla…

Kemal KAYA : Gözleri renkli olduğu için Çakır demişler… Çocukluktan beri o isimle anılmış. Sonraları meslekte ustalaşınca Çakır Usta demişler. Malum hala bazı fiziksel özellikleriyle özdeşleşmiş insanlar vardır : Örneğin, rahmetlik Kıvırcık Ali gibi…

Hasan AÇIKEL : Çocukluk derken Çakır Usta okur yazar bildiğimiz kadarıyla, okula gitmiş değil mi?

Kemal KAYA : Ortaokul yok, ilkokulu sorarsan onu da tam bilmiyorum ama okur-yazardı. Dedem okuma yazmayı birçok insanımız gibi askerde öğrenmiş. Daha sonra Büşürüm'de bir dönem muhtarlık yapmış.

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, dedeniz Çakır Usta’nın mehteranlığı nerden gelir, yani mesleğe nasıl başlamış?

Kemal KAYA : Sanat hayatı çok daha eskilere dayanıyor. Dedemin babasına Salih Usta derlermiş. O da mehtermiş. Yani küçük yaşlarda babasından öğrenip devam ettirmiş.

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, dedeniz Çakır Usta yaşadığı dönemde zor şartlarda yaptığı müziğiyle ön plana çıkmış değerli bir şahsiyet dersek….

Kemal KAYA : Ben, dedeme kısaca yaşadığı dönemin ve yörenin Tarkan'ı diyorum. Bunu da abartmıyorum. Hak ettiğini düşünüyorum. Gerçekten çok büyük emekler vermiş sanatı uğruna. Kimi zaman evinden günlerce ayrı kalmış, kimi zaman ailesini çoluğunu çocuğunu ihmal etmiş ama asla sanatından vazgeçmemiş. Sanatının yanında edebi kişiliği ve nükteli bir tarafının olması çok daha apayrı bir tat katmış ona.

Hasan AÇIKEL : Çoluk çocuk derken yöremize kazandırdığı meşhur bir türkü var; "Müdür Beyin Yeşil Kürkü", bir de onun anlatılagelen hikayesi var. Sizce yaşanılanlar Çakır ustanın gençliğinin özeti diyebilir miyiz?  

Kemal KAYA : Türkünün hikayesini grupta çok paylaştım. Şimdi ona girmeden madem konuyu açtınız güzel de bir noktadan ve iyi bir bakış açısıyla... Bundan 60-70 yıl evvel hatta 90’lara kadar insanlarımızın en büyük eğlencesi düğünler ve haliyle davul-zurna idi. Zurnasız düğün olmazdı bildiğiniz gibi ve Çakır Usta o denli nam salmaya başlamış ki gelin olacak kızlar düğünümüze Çakır Usta gelmezse gelin gitmeyiz derlermiş. Dedemin programına göre düğünlerini ayarlar olmuşlar… O derece yani. O zamanlar sanatçıya yani mehterlere çok daha apayrı bir değer verilirmiş. Günümüzde her ne kadar başka sanat dalları popüler olsa da davul-zurnanın yeri başkadır, takdir edersiniz ki.

Hasan AÇIKEL : "Müdür Beyin Yeşil Kürkü", bu meşhur türkünün hikâyesini bir de sizden dinlesek…

Kemal KAYA : İlçemizin Bereketli Kasabası 1940'lı yıllarda bir nahiyedir. Ramazan ayı gelir, Ramazan davulu çalacak bir mehter aranır. Nahiyenin Amasya'lı müdürü, Büşürüm Köyü'nden Çakır Usta'yı Ramazan davulu çalmak üzere Bereketli'ye getirir. O zamanlar ramazan davullu-zurnalı çalınırmış.

Çakır Usta, o yıllarda oldukça gençtir. Zurnasından çıkan uzun havalar ve oyun havaları birbirini izler. Bu havalar gençleri sevdalandırır, yaşlıları efkarlandırır. Çakır Usta bu havaları çaladursun, bir genç kızın Çakır Usta'ya sevdalandığı söylentileri yayılmaya başlar. Bundan Çakır Usta'nın da haberi olduğu kabul edilir. Köyde başlayan bu söylentileri dindirmek için Nahiye Müdürü Çakır Usta'yı çağırtır ve köyüne geri gitmesini söyler. Bu olay üzerine Çakır Usta, günümüze kadar söylenegelen aşağıdaki türküyü yakar.

Hasan AÇIKEL : "Müdürün Beyin Yeşil Kürkü" türküsünün orjinal hali varsa elinizde…

Kemal KAYA : Bu arada müdürün yeşil değil de uzun kürkü derdi dedem;

“Müdürün uzun kürkü

Yeni çıktı bu türkü

Ne kızıyon kör müdür

Söylenecek bu türkü

Çağrılacak bu türkü

Aşma kırandan aşma

Yar seni tanıyorum

Her kırandan aşanı

Ben seni sanıyorum

Müdür beyin bacası

Şima ile kaynama

Gel git Çakırım gel git

Çamurları boylama

Amasyalı evrileceksin

Evrilip çevrileceksin

Şişman karınlı müdür

Kökünden devrileceksin

Şu Çakırın zurnası

Zuhurlukta ötüyor... (Sahura zuhurluk derlermiş)

Şişman karınlı müdür

Yeni kanun tutuyor

Çakır zurnaya vurdu

İmamlar geri durdu

Çaldı müdür davulu

Fitire sana kaldı

Şu Çakır'ın zurnası

Şima ile kaynama

Gel git Çakırım gel git

Çamurları boylama

Yanma da güzelim yanıyom ben

Mendil salla geliyom ben

Bir güzelin uğruna

Verem oldum, ölüyom ben.”

Hasan AÇIKEL : "Müdür Beyin Yeşil Kürkü" türküsünün hikâyesinde anlatıldığı gibi dedeniz, dilinde “Yanma da güzelim yanıyom ben”, yüreğinde sevda ile Büşürüm’e dönüyor ve babaannenizle evleniyor…

Kemal KAYA : Dedemin evlilik ilişkileri biraz derin. 3 evlilik yapmış iki eşinden çocukları var. Son eşinin hiç çocuğu olmamış. Eşleri öldükten sonra evlenmiş. İlk eşi Büşürüm’den Ali (KAYA) amcamın, 2. eşi Kuyucaklı babam Saffet (KAYA), Duran ve Meliha (KAYA)’nın annesidir.

Hasan AÇIKEL : O zaman türkülerden devam edelim, bir de “Abum abum” türküsü var, onu nasıl anlatırdı büyük usta...

Kemal KAYA : O türküde Ali (KAYA) amcamın emeği daha çoktur. Beraber yazmışlar.

“Yıl 1964. Tokat,Niksar ilçemizin Hatipli Köyünde orta boylu, kumral saçlı, siyah gözlü, güzel bir kız yaşamaktadır. Bu kız, daha küçük yaşlarda öğretmene varma özlemiyle yetiştirilmiştir.

Malum, öğretmenlik o zamanlar çok revaçta bir meslektir. Annesi, çocuğunu; ''A benim öğretmene layık kızım, seni öğretmene vereceğim...'' gibi sözlerle severek büyütmektedir.

Ancak, kız büyüyüp gelinlik çağına gelince köyün zenginlerinden birinin çobanlık yapan oğluna nişanlanır.

(Malum o zamanlar çok koyunu olmak zenginlik göstergesi) Aynı zamanda köyde öğretmen okulunu bitiren bir genç de bulunmaktadır. Kız, bu gence sevdalıdır. Bu sevda yüzünden nişanlısından ayrılır.

Fakat, bu kez de öğretmenin babası, oğlunu köy kızıyla evlendirmek istemez; çünkü, oğlunu şehir kızıyla evlendireceğine yemin etmiştir. İlk kısmeti çoban olan genç kız, ailesi tarafından aynı köyden bir başka çobanla evlendirilmek istenir. Düğün hazırlıkları başlar.Düğün günü gelir çatar. Kız başı yıkanır. Adet gereğince başı yıkanan kız, köyün çevresinde gezdirilir. Bu gezi sırasında gelinin mani söylemesi gerekir.

Kız, öğretmene sevdalı olduğu için mani yerine sevdasını şu türküyle dile getirir;

Hem söyler, hem de ağlar...

“Öğretmene varamadım

Naylon çorap giyemedim

Karyolada yatamadım

Abum abum gız abum... “ 

Bu hüzünlü ağlayıştan çok etkilenen ve aynı düğünün mehteri zurnacı Çakır Usta, aşağıdaki türküyü yakar. Türkü, Çakır Usta aracılığıyla çevre köylerde ve Tokat civarında söylenmeye başlar.”

Ali amcamdan da dinledim bu hikayeyi. O köyde (Hatipli) pek çalmazlar bu türküyü mehterler. Saygıdan olsa gerek…

Hasan AÇIKEL : "Müdür Beyin Yeşil Kürkü ve Abum abum” türkülerini birçok sanatçı söyledi. En son Zara potpori halinde söyledi bu türküleri. Dedenize veya ailenize türkülerden telif hakkı için bir ödeme yapıldı mı? 

Kemal KAYA : Yok. Ben çocukken bir defa Tokat'tan ya da Reşadiye Halk Eğitim Müdürlüğünden kısa bir görüşme yapmışlardı köyde dedemle. Ne kadar kayıt altında bilmiyorum. Hatta uzun süre Ordu türküsü diye yazıldı. Şimdilerde Tokat türküsü deniliyor.

Hasan AÇIKEL : "Müdür Beyin Yeşil Kürkü ve Abum abum” türkülerinin telif hakkı için yasal bir başvurunuz oldu mu? 

Kemal KAYA : Hayır böyle bir başvurumuz hiç olmadı.Malum bizimkiler halk sanatçısı böyle şeylere pek önem vermezler demeyeyim de uğraşmazlar bile:)

Hasan AÇIKEL : Telif hakkı için torunu olarak yasal bir başvuru yapsanız, en azından adı geçse…

Kemal KAYA : Olabilir, aslında. Düşündüm ben bunu fakat babamların müracaatı daha yerinde olurdu. Tokat'ta Davut ŞAHİN var bilirsiniz belki. O birazcık üzerine düştü konunun, süreç devam ediyor kanımca. Belki zaman bulur da ne yapmam gerektiğini tam olarak çözersem ben de müracaat edebilirim.

Hasan AÇIKEL : Peki Çakır Usta müziği ne zaman bıraktı?

Kemal KAYA : Ölümüne 3 yıl kalana kadar çalardı.1993 te öldü. Son 10 yılını çok aktif olarak geçirmedi. Daha seçici oldu gideceği düğünlerde. Malum yaşlılık…

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, dedeniz Çakır Ustadan sonra müziğe ailenizde devam edenler…

Kemal KAYA : Şu anda hayatta olan evlatları onun bıraktığı yerden sanatını en az onun kadar güzel icra etmektedirler ve baba mesleği olan mehterliği sürdürmektedirler. Torunları ben (Kemal) ve Kamil de davul çalarak bir nebze de olsa katkıda bulunmaktayız. Ali KAYA (zurna), Duran KAYA (davul), Saffet KAYA (davul, zurna, saz, söz), Meliha AYDIN (ses) ve ayrıca diğer torunları da halk müziği alanında çok yeteneklidirler. Özellikle; Hatice ve Zeynep'in de sesleri güzeldir. Onur'u gerek bilgisi gerekse sazı ve sözüyle yazmaya zaten gerek yok. Haydar AYDIN, Erdal AYDIN ve Serdar AYDIN da sazı ve sözüyle halk müziği dalında onun torunu olduğunu zaten ispatlamışlardır. Rahmetlik Rıza AYDIN eniştemiz de halk müziğimize büyük katkılar sağlamıştır.

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, müziğin dışında dedeniz Çakır Usta‘nın nüktedan kişiliğiyle anlatılan bir çok hikayesi var… Bunlardan sizin aklınıza gelen…

Kemal KAYA : Başçiftlik yöresinde geçen bir anısı var onu paylaşayım sizinle. Dedem sanatını layıkıyla icra etmesinin yanında ibadetini de ihmal etmezdi. Cumaları özellikle kaçırmamaya gayret ederdi. Yine Başçiftlik'te bir düğün çalıyorlar, cuma günü namaz saati gelmiş. Dedem de haliyle namaza durmuş. Dua ve sureleri içinden değil de biraz daha yüksek sesle okumaya gayret göstermiş. Yanındaki cemaatten rahatsız olanlar olmuş elbette.

Uyarmışlar dedemi: "Çakır Amca biraz daha içinden okusan şu duaları ve sureleri" demişler.

Tabi dedem de laf çok: "Hee içimden okuyum da koskoca Çakır Usta hiç bişey bilmiyo sadece ağzını yalandan oynatıp oynatıp duruyo" dersiniz demiş.

Hasan AÇIKEL : Kemal Bey, dedeniz Çakır Usta‘nın Başçiftlik’te İsmail amca ile geçen ilginç bir diyaloğu var, Mehmet NAMLI 'nın size anlattığı diyalog, onu da anlatırsanız…

Kemal KAYA : Bir düğünün güzel olup olmadığını en iyi, o düğünü çalan mehterler bilir...

Başçiftlikli İsmail amca diye birisi Çakır Usta'ya soruyor: Kamil Emmi düğünün iyisi nasıl oluyor? diye.

Kamil KAYA'da (Çakır Usta)

-"Kim Bahşişi çok verir, yemeğinde iyisini yedirirse düğünün iyisi o'dur" diye cevaplamış.

Yani doğru demiş dedem, nice zengin düğünü gördük; cimri, ne fakir düğünleri gördük; bolluk bereketli.

Hasan AÇIKEL : Facebook'ta açtığınız "Çakır Usta ve Oğulları sayfası" var, neden böyle bir sayfaya ihtiyaç duydunuz?

Kemal KAYA : Sizin de sanal dünyada gördüğünüz gibi binlerce sayfa var. Herkes istediği gibi gruplar ve sayfalar açıyor. Hem de abuk sabuk şeylere. Ben 2008 gibi facebook'a katıldım. O zamandan beri aktif olarak kullanıyorum. 2010 yılında bir gün arşivimdeki fotoğraf ve görüntülere bakıyordum. Birden düşündüm ve neden dedem, amcam ve babamlara ait bir sayfa yapmıyorum ki onların ne eksiği var diye geldi aklıma. Ayrıca geleceğe bir kayıt da bırakmak istedim onlarla ilgili. Grubun geçmiş bağlantılarına, fotoğraf ve videolarına bakarsanız geriye dönük buradaki harcadığım emeği görebilirsiniz. Ayrıca Başçiftlik’ten de görüntüler vardır arada:) Sağ olsun Onur Kaya'da çok destek verdi bana, yeğenim, yurtdışında olmasına rağmen...

Birçok arkadaşım yazı ve önerileriyle destek oldular. Onların sayesinde grubumuzun üye sayısı 2 binleri gördü. Çok da takip ediliyoruz. Birçok grup açılıp kapanmasına rağmen “ÇAKIR USTA VE OĞULLARI SAYFASI ” tüm yöremizin kültürel faaliyetlerini tanıtmaya ve değerlerimize sahip çıkmaya devam ediyor.

Destek veren herkese sonsuz teşekkürler...

Hasan AÇIKEL : Bize zaman ayırdığınız teşekkür ederiz, son sözleriniz...

Kemal KAYA :  Sevda üzerine sözler söyledi;

“yanma da güzelim yanıyom ben

salla da mendil geliyom ben

bir güzelin uğruna da

verem oldum ölüyom ben”

Ölmeden bir gün önce köye geldi. En son şu sözleri söyledi;

"Gel ağlama sevdiğim, ben yine gelirim. Ahret hakkın helal eyle, belki de ölürüm..." dedi. Ve o gece...

Temennim bir gün onun adı belki bir festivalde yaşar belki bir kültür ve sanat evine adı verilir kim bilir? Zahmet verdim size. Çok sağ olun, ilk defa bu kadar detaya girdim anlatırken ve açıklamalarda bulundum. Umarım değmiştir.

** Tokattan.net olarak Reşadiye folklorunun büyük ismi Çakır Usta'yı bir kez daha rahmetle ve minnetle anıyoruz.

 Hasan AÇIKEL  Tokattan.net

 Harman Yayıncılık-Tokattan.net