1973 yılında Bakanlar Kuruluna gelen 5 sigara fabrikası kurulması teklifine dönemin Başbakanı Ferit MELEN'in Tokat'ı önermesiyle gündeme geldi. Tokat'a mı Erbaa'ya mı yapılsın tartışmaları sonrası, 1975 yılında Tokat'ta temeli atıldı. 10 yıl süren yapım sürecinin ardından 1985 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Kenan EVREN tarafından hizmete açıldı. 2008 yılında özelleştirildi, 2 yıl sonra Tokat'lı yatırımcılar tarafından satın alındı. Özelleştirme denilince Tokat'lının aklından çıkmayan Tokat Sigara Fabrikasının trajikomik hikayesini derledik.
1973 yılında Bakanlar Kuruluna gelen 5 sigara fabrikası kurulması yönünde bir teklif verilince dönemin Başbakanı Ferit MELEN'in 5 fabrikadan birinin Tokat'a kurulmasını önerdi. Tokat'a mı Erbaa'ya mı yapılsın tartışmaları sonrası, 1975 yılında Tokat'ta temeli atılan Tokat Sigara Fabrikası, 10 yıl süren yapım sürecinin ardından 1985 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Kenan EVREN tarafından hizmete açıldı. 2008 yılında özelleştirildi, 2 yıl sonra Tokat'lı yatırımcılar tarafından satın alındı.
Özelleştirme denilince Tokat'lının aklından çıkmayan Tokat Sigara Fabrikasının trajikomik hikayesini derledik.
İlk Teşebbüs
Tokat'a sigara fabrikası kurulması konusunda ilk ciddi teşebbüs pek bilinmese de 1940'lı yılların sonralarında gerçekleştirildi. Hatta sigara fabrikasının makineleri Tokat'a getirildi. Lakin o dönem çeşitli nedenlerle fabrika inşaatına başlanamadı. Fabrika makinelerinin, 1949 yılında yaşanan sel felaketi sonrası Tokat'a gelen Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ tarafından Malatya'ya gönderildi.
Tokat'ın unutulmaz siyasi simalarından Metin GÜRDERE, "20. Yüzyılda Tokat" kitabında yaşananları şöyle naklediyor; "Tekel’e kadar yürüyen İsmet Paşa’yı bir yorgunluk kahvesi içmesi ve istirahat etmesi için, Tekel binasına buyur etmişler. Dikkatli İsmet Paşa oralarda kapalı duran bazı sandıklar görmüş. Sormuş:
“Bunlar ne?”
“Bunlar Sigara Fabrikasmm makineleri”
“Niye burada duruyor? ”
“Efendim fabrika inşaatına çeşitli sebeplerden başlanamadı”
İsmet Paşa o an bir şey söylememiş. Ankara’ ya döndükten birkaç gün sonra, Tokat'ta sigara sigara fabrikası kurulması için gönderilen ve birkaç yıldır bekleyen makinelerinin Malatya'ya gönderilmesi talimatı gelmiş."
Tokat Sigara Fabrikasının Kurulması;
1940'ların sonları gerçekleşmeyen Sigara Fabrikası hayali 1973 yılında tekrar gündeme gelir. Çalışmalara başlanır, lakin bu seferde Ankara'yı ikna eden Tokat'lılar fabrikanın Tokat'a mı Erbaa'ya mı kurulması konusunda anlaşamaz. Bir gün Erbaa'lılar bir gün Tokat'lılar Ankara'da meclis koridorlarını arşınlar, devlet erkanını yer konusunda ikna etmeye çalışır.
Erbaa'lılardan sonra Ankara'da devlet erkanıyla görüşen Tokat'lılara ve vekillere dönemin Başbakanı Ferit MELEN sert çıkar. Metin GÜRDERE, "20. Yüzyılda Tokat" kitabında Mustafa BALCI'dan Başbakanın görüşmede söylediklerini sözlerini şöyle naklediyor; "Ben 1950 yılında maliye müfettişi olarak Tokat'a geldim. 15 gün kaldım. Tokat yeşillik, güzel, insanları munis. sevimli, misafirperver bir yer. Çok beğendim ve çok etkilendim. Bu güzellikleri hiçbir zaman unutmadım. Bakanlar Kurulu ’na 5 sigara fabrikası yapılması teklifi geldi. Herkes bir yeri söyledi. Yıllar sonra bile o günlerin güzel anılarıyla içim öyle dolu ki aklıma geldi. Ben de Tokat dedim, bana bunu Tokat’ın üzerimde bıraktığı ve unutamadığım gizli etki söyletti. Bakanlar Kurulu’nda arkadaşlardan hiçbiri de itiraz etmedi.
Sayın mebuslar, dün Erbaa'lılarla geldiniz, bugün Tokat'lılarla geliyorsunuz. Böyle ederseniz olmaz. Aranızdaki il. ilçe anlaşmazlığını duyan büyük bir i1 ayaklanırsa, fabrika elinizden gider, yazık olur Tokat’a. Karar Bakanlar Kurulu'ndan Sigara fabrikası Tokat’a, tütün ıslahı Erbaa ’ya şeklinde çıktı. Bu karar artık değişmez."
Sigara fabrikasının Tokat’a, tütün ıslahının Erbaa'ya kurulması yönündeki karar 13 Mart 1973 tarihinde resmi gazete'de yayınlanır. 17 Mart 1973 tarihli Tokat gazetesinde kararın yayınladığı, 1973 ve 1976 yılları arasında inşaatın tamamlanacağı ve Tokat Sigara fabrikasında 600 kişinin çalışacağına dair bir haber yayınlanır. Haberde ayrıca dönemin Başbakanı Ferit MELEN ve Gümrük ve Tekel Bakanı Haydar ÖZALP başta olmak üzere destek veren herkese teşekkür eden bir metin yer alır.
1970'ler zor yıllardır, 1971 Darbesinden sonra kurulan hükumetlerin ömürleri hep kısa olmuştur. O dönem Tokat Milletvekili olarak meclise giren ve 31 Mart 1975'te Gençlik Spor Bakanlığı görevine getirilen Ali Şevki EREK, 1973'te Resmi Gazete'de yayınlanan karara rağmen Samsun'a kaydırılmaya çalışılan Sigara Fabrikasının Tokat'ta kalması için İhale kararnamesini Bakanlar Kurulunda elden dolaştırarak muhtemel tehlikeyi önledi
Tokat Sigara Fabrikasının temeli, 28 Temmuz 1975 tarihinde dönemin Gümrük ve Tekel Bakanı Orhan ÖZTRAK, Gençlik Spor Bakanı Ali Şevki EREK, Köy İşleri Bakanı Vefa POYRAZ, Tokat Senatörü Cevdet AYKAN, Tokat Milletvekili Feyzullah DEĞERLİ, Tokat Valisi Mehmet ERDEM ve kalabalık askeri, mülki erkânı ve vatandaşların iştiraki ile atıldı.
Ülkemizdeki ekonomik ve siyasi ortamdaki belirsizler, 1980 darbesi derken yapımı 10 sürdü. Cumhuriyet döneminin ikinci büyük sigara üretim tesisi olan Tokat Sigara Fabrikası, 1984 yılında üretime başladı, 6 Mayıs 1985 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Kenan EVREN tarafından resmi olarak hizmete açıldı. Fabrika alanındaki kürsüden halka hitap eden Cumhurbaşkanı EVREN, "Sigara ve içkinin insana faydası yok. Burada üretilecek sigaranın vatandaşlar tarafından içilmemesini tavsiye ediyorum" dedi. Açılışın ardından fabrikayı gezen EVREN, yetkililerden bilgi alırken fabrikada üretilecek olan "Tokat" marka sigarayı inceledi.
Tokat Sigara Fabrikasında sadece "Tokat" marka sigara değil, Amerikan harman karakterinde ilk yerli üretim olan "TEKEL 2000" markası burada üretildi.
Ve Tokat Sigara Fabrikası Kapatıldı...
Bölge tütününü işleyerek Tokat Sigara Fabrikası 22 Şubat 2008 yılında özelleştirilerek 5 fabrika ile birlikte BAT firmasına satıldı. 122 bin metrekare kapalı alanı 400 dönüm alan üzerindeki fabrika 2 yıl sonra Tokat'lı yatırımcılar tarafından alınarak "endüstriyel tarım tesisleri" kurulacağı açıklaması yapıldı.
Yaklaşık 1 yıl sonra söz konusu alanın "AVM, konut, benzinlik" gibi bir proje kapsamında imara açılması yönündeki firmanın talebi Tokat Belediye Meclisi'nde kamu yararı bulunmadığı gerekçesiyle kabul edilmeyince Tokat'lı yatırımcılar tarafından sosyal tesisler, depo ve fabrika alanlarının yıkıldı.
Geçmişte Turhal Şeker Fabrikası ile birlikte Tokat'taki en büyük kamu yatırımı olan ve binlerce üretici ile yüzlerce çalışanı bulunan Tokat Sigara fabrikası bugün hurdalık olarak kullanılıyor...
Özelleştirme denilince Tokat'lının aklından çıkmayan Tokat Sigara Fabrikasının trajikomik hikayesini derledik.
İlk Teşebbüs
Tokat'a sigara fabrikası kurulması konusunda ilk ciddi teşebbüs pek bilinmese de 1940'lı yılların sonralarında gerçekleştirildi. Hatta sigara fabrikasının makineleri Tokat'a getirildi. Lakin o dönem çeşitli nedenlerle fabrika inşaatına başlanamadı. Fabrika makinelerinin, 1949 yılında yaşanan sel felaketi sonrası Tokat'a gelen Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ tarafından Malatya'ya gönderildi.
Tokat'ın unutulmaz siyasi simalarından Metin GÜRDERE, "20. Yüzyılda Tokat" kitabında yaşananları şöyle naklediyor; "Tekel’e kadar yürüyen İsmet Paşa’yı bir yorgunluk kahvesi içmesi ve istirahat etmesi için, Tekel binasına buyur etmişler. Dikkatli İsmet Paşa oralarda kapalı duran bazı sandıklar görmüş. Sormuş:
“Bunlar ne?”
“Bunlar Sigara Fabrikasmm makineleri”
“Niye burada duruyor? ”
“Efendim fabrika inşaatına çeşitli sebeplerden başlanamadı”
İsmet Paşa o an bir şey söylememiş. Ankara’ ya döndükten birkaç gün sonra, Tokat'ta sigara sigara fabrikası kurulması için gönderilen ve birkaç yıldır bekleyen makinelerinin Malatya'ya gönderilmesi talimatı gelmiş."
Tokat Sigara Fabrikasının Kurulması;
1940'ların sonları gerçekleşmeyen Sigara Fabrikası hayali 1973 yılında tekrar gündeme gelir. Çalışmalara başlanır, lakin bu seferde Ankara'yı ikna eden Tokat'lılar fabrikanın Tokat'a mı Erbaa'ya mı kurulması konusunda anlaşamaz. Bir gün Erbaa'lılar bir gün Tokat'lılar Ankara'da meclis koridorlarını arşınlar, devlet erkanını yer konusunda ikna etmeye çalışır.
Erbaa'lılardan sonra Ankara'da devlet erkanıyla görüşen Tokat'lılara ve vekillere dönemin Başbakanı Ferit MELEN sert çıkar. Metin GÜRDERE, "20. Yüzyılda Tokat" kitabında Mustafa BALCI'dan Başbakanın görüşmede söylediklerini sözlerini şöyle naklediyor; "Ben 1950 yılında maliye müfettişi olarak Tokat'a geldim. 15 gün kaldım. Tokat yeşillik, güzel, insanları munis. sevimli, misafirperver bir yer. Çok beğendim ve çok etkilendim. Bu güzellikleri hiçbir zaman unutmadım. Bakanlar Kurulu ’na 5 sigara fabrikası yapılması teklifi geldi. Herkes bir yeri söyledi. Yıllar sonra bile o günlerin güzel anılarıyla içim öyle dolu ki aklıma geldi. Ben de Tokat dedim, bana bunu Tokat’ın üzerimde bıraktığı ve unutamadığım gizli etki söyletti. Bakanlar Kurulu’nda arkadaşlardan hiçbiri de itiraz etmedi.
Sayın mebuslar, dün Erbaa'lılarla geldiniz, bugün Tokat'lılarla geliyorsunuz. Böyle ederseniz olmaz. Aranızdaki il. ilçe anlaşmazlığını duyan büyük bir i1 ayaklanırsa, fabrika elinizden gider, yazık olur Tokat’a. Karar Bakanlar Kurulu'ndan Sigara fabrikası Tokat’a, tütün ıslahı Erbaa ’ya şeklinde çıktı. Bu karar artık değişmez."
Sigara fabrikasının Tokat’a, tütün ıslahının Erbaa'ya kurulması yönündeki karar 13 Mart 1973 tarihinde resmi gazete'de yayınlanır. 17 Mart 1973 tarihli Tokat gazetesinde kararın yayınladığı, 1973 ve 1976 yılları arasında inşaatın tamamlanacağı ve Tokat Sigara fabrikasında 600 kişinin çalışacağına dair bir haber yayınlanır. Haberde ayrıca dönemin Başbakanı Ferit MELEN ve Gümrük ve Tekel Bakanı Haydar ÖZALP başta olmak üzere destek veren herkese teşekkür eden bir metin yer alır.
1970'ler zor yıllardır, 1971 Darbesinden sonra kurulan hükumetlerin ömürleri hep kısa olmuştur. O dönem Tokat Milletvekili olarak meclise giren ve 31 Mart 1975'te Gençlik Spor Bakanlığı görevine getirilen Ali Şevki EREK, 1973'te Resmi Gazete'de yayınlanan karara rağmen Samsun'a kaydırılmaya çalışılan Sigara Fabrikasının Tokat'ta kalması için İhale kararnamesini Bakanlar Kurulunda elden dolaştırarak muhtemel tehlikeyi önledi
Tokat Sigara Fabrikasının temeli, 28 Temmuz 1975 tarihinde dönemin Gümrük ve Tekel Bakanı Orhan ÖZTRAK, Gençlik Spor Bakanı Ali Şevki EREK, Köy İşleri Bakanı Vefa POYRAZ, Tokat Senatörü Cevdet AYKAN, Tokat Milletvekili Feyzullah DEĞERLİ, Tokat Valisi Mehmet ERDEM ve kalabalık askeri, mülki erkânı ve vatandaşların iştiraki ile atıldı.
Ülkemizdeki ekonomik ve siyasi ortamdaki belirsizler, 1980 darbesi derken yapımı 10 sürdü. Cumhuriyet döneminin ikinci büyük sigara üretim tesisi olan Tokat Sigara Fabrikası, 1984 yılında üretime başladı, 6 Mayıs 1985 tarihinde dönemin Cumhurbaşkanı Kenan EVREN tarafından resmi olarak hizmete açıldı. Fabrika alanındaki kürsüden halka hitap eden Cumhurbaşkanı EVREN, "Sigara ve içkinin insana faydası yok. Burada üretilecek sigaranın vatandaşlar tarafından içilmemesini tavsiye ediyorum" dedi. Açılışın ardından fabrikayı gezen EVREN, yetkililerden bilgi alırken fabrikada üretilecek olan "Tokat" marka sigarayı inceledi.
Tokat Sigara Fabrikasında sadece "Tokat" marka sigara değil, Amerikan harman karakterinde ilk yerli üretim olan "TEKEL 2000" markası burada üretildi.
Ve Tokat Sigara Fabrikası Kapatıldı...
Bölge tütününü işleyerek Tokat Sigara Fabrikası 22 Şubat 2008 yılında özelleştirilerek 5 fabrika ile birlikte BAT firmasına satıldı. 122 bin metrekare kapalı alanı 400 dönüm alan üzerindeki fabrika 2 yıl sonra Tokat'lı yatırımcılar tarafından alınarak "endüstriyel tarım tesisleri" kurulacağı açıklaması yapıldı.
Yaklaşık 1 yıl sonra söz konusu alanın "AVM, konut, benzinlik" gibi bir proje kapsamında imara açılması yönündeki firmanın talebi Tokat Belediye Meclisi'nde kamu yararı bulunmadığı gerekçesiyle kabul edilmeyince Tokat'lı yatırımcılar tarafından sosyal tesisler, depo ve fabrika alanlarının yıkıldı.
Geçmişte Turhal Şeker Fabrikası ile birlikte Tokat'taki en büyük kamu yatırımı olan ve binlerce üretici ile yüzlerce çalışanı bulunan Tokat Sigara fabrikası bugün hurdalık olarak kullanılıyor...
Facebook/MehmetBiz
Metin GÜRDERE, 20. Yüzyılda Tokat I. Cilt
Turkiyegazetesi.com.tr
Hiç yorum yok
Yorum Gönder