“ Milli Mücadele’mizin birinci kaynağı konumundadır. Tokat ile ilgili yazılmış önemli kaynakların altında hep onun ismi yazılı idi. Tokat’la nerede bir tarih konusu varsa orada Halis Cinlioğlu vardı. Tokat Müzesi’nin kuruluşu, Tokat Halkevi’nin açılışı, Tokat İl Yıllıkları, Tokat tarihini tanıtan önemli eserler, tamamıyla onun emeği geçmiş önemli tarihi hizmetlerdir. Onun elinin ve emeğinin değmediği alan adeta yok gibidir. O, sadece bir tarihçi değildir. Aynı zamanda hayırsever bir halk adamı, hayatını öğrencilerine harcamış fedakar bir eğitimcidir. Tokat’ta ilk özel öğrenci pansiyonu açmasının arkasında eğitimci yönün kadar hayırsever bir işadamı olması yatmaktadır... Bugün anlatılması gerekirken unutulmuş, unutulmaya yüz tutmuş bir destanın kahramanıdır. İşte bu çalışmanın hazırlanış gerekçelerinden biri de “vefa”dır. Yukarıda da söylemeye çalıştığım gibi yaptıklarıyla, eserleriyle tarihin tozlu sayfaları arasında unutulmayı hiç de hak etmeyen biridir, Sayın CİNLİOĞLU.” bu sözler 2012 yılında hazırladığı "Halis Turgut CİNLİOĞLU hayatı ve eserleri" tez çalışmasıyla "Tokat'a Adanan Bir Ömür; Halis Turgut CİNLİOĞLU" yazısı dizimize de kaynaklık eden Eğitimci Önder NASIRLIEL'e ait.
Tokat tarihiyle ilgili bir çok önemli esere imza atmış, Tokat’ta ilk özel pansiyonun açılmasında, Tokat'taki ilk lisenin açılmasında, Tokat Halkevi’nin açılışında, Tokat İl Yıllıklarının hazırlanmasında ve Tokat müzesinin ilk kuruluşunda etkin rol almış bir şahsiyeti eskilere hatırlatmak, yenilere tanıtmak için yola çıkıyoruz.
Tokat tarihinin en önemli ismi; Eğitimci, Yazar ve Tarih Araştırmacısı Rahmetli Halis Turgut CİNLİOĞLU'un hayatına dair notların 1. Bölümü sizlerle…
Ailesi ve Doğumu
1901 senesinde Tokat’ta Behzat Çayı kenarında 2 katlı bir evde dünyaya gelen Halis Turgut CİNLİOĞLU, nüfus olarak Horuç Mahallesine kayıtlıdır. Babası Emir Balzade Abdulvahap Efendi, annesi Fatma Hanım’dır.
Muhlis ve Emine’den sonra aileye katılan ikinci erkek çocuk, üçüncü evlattır. Kendisinden sonra Ziynet adında bir kardeşi daha doğmuştur. Babası Abdulvahap Efendi’nin eşi Fatma Hanım’ın ölümüyle, Abdulvahap Efendi vefat etmiş olan kardeşi Osman Nuri Bey’in hanımı Naime Sündüs hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten de kardeşi Ragıp adında erkek kardeşi dünyaya gelmiştir.
İlk soyadı ASARKAYA olan Halis Turgut Bey Asarkaya soyadını Tokat’a bağlı Üçgözen Köyü’nde bulunan Asarkaya Tepe’sinin isminden esinlenerek almış, daha sonra bu soyadı, ailenin lakabı olan günümüzde de kullanılan CİNLİOĞLU olarak değiştirilmiştir.
Çocukluk Yılları
Halis Turgut CİNLİOĞLU’nun çocukluk yılları, Turhal yolu üzerinde bulunan bugün büyük bölümü Toprak Su Araştırma Enstitüsüne ait çiftliğin bağ evinde geçer, Ailesi, çiftliklerinin gelirleriyle Halis Bey ve kardeşlerine rahat bir yaşam sunar.
Tokat’ta yayılan tifo salgını Halis Bey’in çocukluk yıllarının dispanser, doktor ve hastane yollarında geçmesine neden olmuş, evladının sağlığına bir türlü kavuşamaması annesi Fatma hanımı çok üzmüş, o dönem nefesi kuvvetli bir kadına götürmeye bile itmiştir. Götürdükleri Hoca hanım "Çok güzel bir çocuk. Halis adının yanına Turgut ismini de koyarsanız, hayırlı ve bahtı açık olur" deyince Halis isminin yanına Turgut da eklenerek uzun yıllar kullanacağı ve bugün de bilinen Halis Turgut CİNLİOĞLU ismi ortaya çıkmıştır. Lakin Nüfus kaydına Turgut isıni geçmemiştir.
Belediye meclisi üyesi olarak görev yapan, Rumeli ve Anadolu’nun dört bir yanındaki işgallere karşı kurulan Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin Tokat şubesinin 2. Başkanlığı görevini de yürüten Babası Abdulvahap Efendi, Halis Turgut'u, çocukluğuna rağmen, vatanının işgaline karşı yürütülen bu haklı mücadelede yanına almış. Halis Turgut'ta haberci olarak bulunduğu toplantılarda topladığı bilgileri babasına ulaştırmıştır.
Öğrenim Hayatı
İlk ve orta öğrenimini Tokat’ta tamamlayan Halis Turgut CİNLİOĞLU, Tokat İdadi Okulun Kısmi Umumi Şubesi’ne devam ettiği yıllarda dini ilimler, hesap, coğrafya, hat sanatı, hendese, cebir, usfıl-ü defter, resim ve müzik dersleri aldı. Okulunda çalışkanlığı ve titizliğiyle öğretmenlerinin takdirini alırken çalışma disiplini ve zamanı doğru kullanma yöntemleriyle de dikkatleri çekmişti. Savaş yılları nedeniyle yüksek öğrenimine devam etme fırsatı bulamadı. Milli mücadelenin yaşadığı o çetin yıllarda Tokat Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde yer aldı, çeşitli vazifeler üstlendi.
Okumayı çok seven Halis Turgut CİNLİOĞLU, işgal yıllarında Tokat’tan geçen Alman askerlerine özenerek Almanya’ya gitme hayali kursa da babası bu fikre olumsuz cevap verdi. Ama o, dilekçe ile yetkili makamlara başvurdu. Ama, askerliği yapmadığı için başvurusu reddedildi.
26 Ağustos 1924 tarihinde Harp Okulu’na gitti ve zabıt vekili (asteğmen) olarak 14 Temmuz 1929 tarihinde askerlik görevini tamamladı. II. Dünya Savaşı nedeniyle 5 Haziran l 940’ta sefer görev emriyle yeniden askere çağrıldı, 1 yıl sonra 19 Haziran 1941‘de tekrar terhis oldu.
Aile Hayatı
Halis Turgut CİNLİOĞLU, hiç evlenmedi. Evlenmemesini ise şu 3 sebebe bağladı; kız kardeşinin evliliğinin başarısız olması, babasının yengesi ile evlenmesi ve yurttaki görevi sebebiyle öğrencilerle ilgilenmesi ve o çocukların hepsini kendi çocuğu olarak görmesi.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, l 960’ta yanına okutmak için aldığı Mehmet Ali AYDIN’ı 197l’de mahkeme kararı ile evlatlık olarak aldı ve Mehmet Ali Cinlioğlu bugün babasının mirasını taşıyabilmek için elinden geleni yapmaktadır.
Ve Vefatı
Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1981 yılında 80 yaşında akciğer kanseri hastalığına yakalandı. 6 ay Ankara’da tedavi görmesine rağmen hastalığın ilerlemesi nedeniyle sonuç alınamadı ve 31 Mayıs 1982’de saat 10.10’da hayata gözlerini kapadı.
Tokat Şeyhi Şirvani Mezarlığına defnedilen Halis Turgut CİNLİOĞLU'nun vefatı üzerine bir dönem yazı yazdığı Türk folkloru dergisi, CİNLİOĞLU'na hitaben bir yazı kaleme aldı. Yazıda şu ifadelere yer verildi;
"Halis Turgut CİNLİOĞLU’nu Kaybettik Haziran ayının birinci gününde değerli tarihçi, yazar, gazeteci ve halkbilim araştıımacısı Halis Turgut CİNLİOĞLU’nu kaybettik.
O, sadece bugünkü kuşağın değil, yaşı yetmişe merdiven dayamış her Tokat’lının hocası idi. Binlerce öğrenci yetiştirdi. Emekliye ayrılalı bir hayli zaman geçmesine rağmen, 5000 ciltlik özel kitaplığı ile dileyenin yardımına koştu. Aslında o, bütün ömrünü Tokat’a ve Tokatlıya vakfetmiş, iyilikseverliği ile nadir yaratılışlı bir insandı. Yalnız Tokatlıya mı? Bu şehre gelen her yabancı bilim adamı, mutlaka ona başvurur, müşkülünü onun yardımı ile çözerdi. Biz bu tür örnek kişilere “temel İnsan” deriz. CİNLİOĞLU, bu benzetmenin en belirgin örneği idi. Onu çok arayacağız. Yeri kolay kolay dolduıulamayacaktır."
2. Bölüm "Tokat'ın İdealist Eğitimcisi; Halis Turgut CİNLİOĞLU"
2. Bölüm “ Tokat'ın İdealist Eğitimcisi; Halis Turgut CİNLİOĞLU ”
Tokat tarihiyle ilgili bir çok önemli esere imza atmış, Tokat’ta ilk özel pansiyonun açılmasında, Tokat'taki ilk lisenin açılmasında, Tokat Halkevi’nin açılışında, Tokat İl Yıllıklarının hazırlanmasında ve Tokat müzesinin ilk kuruluşunda etkin rol almış bir şahsiyeti eskilere hatırlatmak, yenilere tanıtmak için yola çıkıyoruz.
Tokat tarihinin en önemli ismi; Eğitimci, Yazar ve Tarih Araştırmacısı Rahmetli Halis Turgut CİNLİOĞLU'un hayatına dair notların 1. Bölümü sizlerle…
Ailesi ve Doğumu
1901 senesinde Tokat’ta Behzat Çayı kenarında 2 katlı bir evde dünyaya gelen Halis Turgut CİNLİOĞLU, nüfus olarak Horuç Mahallesine kayıtlıdır. Babası Emir Balzade Abdulvahap Efendi, annesi Fatma Hanım’dır.
Halis Turgut CİNLİOĞLU,
1901 yılında Tokat'ta dünyaya gelen Halis Turgut CİNLİOĞLU, İdadi öğreniminden sonra Maarif Vekâleti’nin açtığı sınavı kazanarak tarih öğretmeni oldu ve Tokat’a atandı.
Gazi Osman Paşa Lisesi, Kız Meslek Lisesi ve Öğretmen Okulu’nda 40 yıl tarih öğretmenliği yaptı. 1959’da emekli oldu. Öğretmenliğinin yanı sıra Tokat ve çevresi ile ilgili tarihsel çalışmalar yaptı. Tokat tarihiyle ilgili bir çok önemli esere imza attı. Tokat yıllıklarının hazırlanmasında, Tokat’ta ilk özel pansiyonun açılmasında, Tokat'a ilk lisenin açılmasında, Tokat müzesinin ilk kuruluşunda etkin rol aldı. Çeşitli yerel gazete ve dergide yayımladığı çalışmalarını daha sonra kitaplarda topladı. Cinlioğlu çeşitli konularda 7.000’in üzerinde kitabı içeren kitaplığını 1956’da genel kullanıma açtı. Ölümünden sonra da bu uygulama sürdürüldü. 31 Mayıs 1982’de vefat eden CİNLİOĞLU, Tokat Şeyhi Şirvani Mezarlığına defnedilmiştir. Başlıca Eserleri: 1. Ulusal Savaşta Tokat (1936), 2. Osmanlılar Zamanında Tokat (4 cilt, 1941-1950-1951-1973), 3. Tokat Vilayeti Meşhurları (1950), 4. Tokat’ta İrtica Hareketleri ve Bugünkü İrtica Meselesi (1951). |
İlk soyadı ASARKAYA olan Halis Turgut Bey Asarkaya soyadını Tokat’a bağlı Üçgözen Köyü’nde bulunan Asarkaya Tepe’sinin isminden esinlenerek almış, daha sonra bu soyadı, ailenin lakabı olan günümüzde de kullanılan CİNLİOĞLU olarak değiştirilmiştir.
Çocukluk Yılları
Halis Turgut CİNLİOĞLU’nun çocukluk yılları, Turhal yolu üzerinde bulunan bugün büyük bölümü Toprak Su Araştırma Enstitüsüne ait çiftliğin bağ evinde geçer, Ailesi, çiftliklerinin gelirleriyle Halis Bey ve kardeşlerine rahat bir yaşam sunar.
Tokat’ta yayılan tifo salgını Halis Bey’in çocukluk yıllarının dispanser, doktor ve hastane yollarında geçmesine neden olmuş, evladının sağlığına bir türlü kavuşamaması annesi Fatma hanımı çok üzmüş, o dönem nefesi kuvvetli bir kadına götürmeye bile itmiştir. Götürdükleri Hoca hanım "Çok güzel bir çocuk. Halis adının yanına Turgut ismini de koyarsanız, hayırlı ve bahtı açık olur" deyince Halis isminin yanına Turgut da eklenerek uzun yıllar kullanacağı ve bugün de bilinen Halis Turgut CİNLİOĞLU ismi ortaya çıkmıştır. Lakin Nüfus kaydına Turgut isıni geçmemiştir.
Belediye meclisi üyesi olarak görev yapan, Rumeli ve Anadolu’nun dört bir yanındaki işgallere karşı kurulan Müdafaa-i Hukuk cemiyetinin Tokat şubesinin 2. Başkanlığı görevini de yürüten Babası Abdulvahap Efendi, Halis Turgut'u, çocukluğuna rağmen, vatanının işgaline karşı yürütülen bu haklı mücadelede yanına almış. Halis Turgut'ta haberci olarak bulunduğu toplantılarda topladığı bilgileri babasına ulaştırmıştır.
Öğrenim Hayatı
İlk ve orta öğrenimini Tokat’ta tamamlayan Halis Turgut CİNLİOĞLU, Tokat İdadi Okulun Kısmi Umumi Şubesi’ne devam ettiği yıllarda dini ilimler, hesap, coğrafya, hat sanatı, hendese, cebir, usfıl-ü defter, resim ve müzik dersleri aldı. Okulunda çalışkanlığı ve titizliğiyle öğretmenlerinin takdirini alırken çalışma disiplini ve zamanı doğru kullanma yöntemleriyle de dikkatleri çekmişti. Savaş yılları nedeniyle yüksek öğrenimine devam etme fırsatı bulamadı. Milli mücadelenin yaşadığı o çetin yıllarda Tokat Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde yer aldı, çeşitli vazifeler üstlendi.
Okumayı çok seven Halis Turgut CİNLİOĞLU, işgal yıllarında Tokat’tan geçen Alman askerlerine özenerek Almanya’ya gitme hayali kursa da babası bu fikre olumsuz cevap verdi. Ama o, dilekçe ile yetkili makamlara başvurdu. Ama, askerliği yapmadığı için başvurusu reddedildi.
26 Ağustos 1924 tarihinde Harp Okulu’na gitti ve zabıt vekili (asteğmen) olarak 14 Temmuz 1929 tarihinde askerlik görevini tamamladı. II. Dünya Savaşı nedeniyle 5 Haziran l 940’ta sefer görev emriyle yeniden askere çağrıldı, 1 yıl sonra 19 Haziran 1941‘de tekrar terhis oldu.
Aile Hayatı
Halis Turgut CİNLİOĞLU, hiç evlenmedi. Evlenmemesini ise şu 3 sebebe bağladı; kız kardeşinin evliliğinin başarısız olması, babasının yengesi ile evlenmesi ve yurttaki görevi sebebiyle öğrencilerle ilgilenmesi ve o çocukların hepsini kendi çocuğu olarak görmesi.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, l 960’ta yanına okutmak için aldığı Mehmet Ali AYDIN’ı 197l’de mahkeme kararı ile evlatlık olarak aldı ve Mehmet Ali Cinlioğlu bugün babasının mirasını taşıyabilmek için elinden geleni yapmaktadır.
Ve Vefatı
Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1981 yılında 80 yaşında akciğer kanseri hastalığına yakalandı. 6 ay Ankara’da tedavi görmesine rağmen hastalığın ilerlemesi nedeniyle sonuç alınamadı ve 31 Mayıs 1982’de saat 10.10’da hayata gözlerini kapadı.
Tokat Şeyhi Şirvani Mezarlığına defnedilen Halis Turgut CİNLİOĞLU'nun vefatı üzerine bir dönem yazı yazdığı Türk folkloru dergisi, CİNLİOĞLU'na hitaben bir yazı kaleme aldı. Yazıda şu ifadelere yer verildi;
"Halis Turgut CİNLİOĞLU’nu Kaybettik Haziran ayının birinci gününde değerli tarihçi, yazar, gazeteci ve halkbilim araştıımacısı Halis Turgut CİNLİOĞLU’nu kaybettik.
O, sadece bugünkü kuşağın değil, yaşı yetmişe merdiven dayamış her Tokat’lının hocası idi. Binlerce öğrenci yetiştirdi. Emekliye ayrılalı bir hayli zaman geçmesine rağmen, 5000 ciltlik özel kitaplığı ile dileyenin yardımına koştu. Aslında o, bütün ömrünü Tokat’a ve Tokatlıya vakfetmiş, iyilikseverliği ile nadir yaratılışlı bir insandı. Yalnız Tokatlıya mı? Bu şehre gelen her yabancı bilim adamı, mutlaka ona başvurur, müşkülünü onun yardımı ile çözerdi. Biz bu tür örnek kişilere “temel İnsan” deriz. CİNLİOĞLU, bu benzetmenin en belirgin örneği idi. Onu çok arayacağız. Yeri kolay kolay dolduıulamayacaktır."
İlk Görev
Öğretmenlik Yılları
Ve Tokat'a Hizmetleri
Hasan AÇIKEL Tokattan.net
Hiç yorum yok
Yorum Gönder